Czy dojrzałe firmy produkcyjne i usługowe przechodzą jeszcze jakieś etapy rozwoju? Na przykład, w jaki sposób niektóre stają się firmami globalnymi?

Z punktu widzenia finansowania kierunków rozwoju zasięg geograficzny działania jest bez znaczenia. Mamy przecież firmy globalne, zatrudniające zaledwie kilku czy kilkudziesięciu pracowników. Natomiast rozwój przedsiębiorstwa ma jeszcze dwa etapy, które prowadzą na szczyt konkurencyjności.

Najpierw jest etap restrukturyzacji zarządzania, którego głównym efektem jest ogromny wzrost produktywności, kilkakrotny, a nawet kilkudziesięciokrotny. Inwestycje w rozwój zasobów ludzkich są wówczas znacznie bardziej efektywne niż w nowe technologie lub maszyny. Często zresztą można wówczas zupełnie "zaniedbać" rozwój technologiczny bez szkody dla perspektyw przetrwania firmy.

Ostatni znany dziś etap rozwoju to rozwój kompetencji. Rozwój zasobów ludzkich i zarządzania wiedzą nadal pozostaje potężnym źródłem wzrostu biznesu, lecz drugim są głębokie zmiany struktur organizacyjnych, które w uproszczeniu można określić jako integracja łańcucha dostaw.

Co to znaczy, że rozwój firmy trzeba sfinansować? Rozumiem, że trzeba przeznaczyć większe środki na zakup towarów, surowców, maszyn, na pracę ludzi niż wyniesie zarobek, jaki można uzyskać ze sprzedaży wyrobów lub usług wyprodukowanych wcześniej.

Rzadko się zdarza, aby rozwój firmy mógł następować bez wydatków na ten cel albo prawie bez nich. Z praktyki wiem, że jedynie dwa ostatnie etapy rozwoju: restrukturyzacja zarządzania i rozwój przez kompetencje niekiedy nie wymagają dużych nakładów finansowych.

Pochodzenie tych pieniędzy może być różne: środki własne, kredyty i pożyczki, wyemitowane papiery dłużne (np. obligacje czy listy zastawne), udziały funduszy inwestycyjnych (np. funduszy wysokiego ryzyka). Wybór środków finansowania rozwoju nie jest sprawą prostą, ponieważ trzeba liczyć się z kosztem kapitału pozyskanego z zewnątrz. Finansowanie rozwoju przedsiębiorstwa musi być zarządzane jak inwestycja, ponieważ inwestycją jest każde przedsięwzięcie gospodarcze, w którym efekty przychodzą znacznie później niż nakłady. Menedżerski punkt widzenia na zagadnienie finansowania rozwoju musi więc znacznie się różnić od punktu widzenia księgowości, w której tylko nieliczne pozycje nakładów traktowane są jako inwestycje.

Zatem rachunek opłacalności rozwoju nie jest zwykłym rachunkiem zysków i strat, takim jak w przypadku działalności bieżącej. Podstawowym wskaźnikiem sensowności przedsięwzięcia rozwojowego jest zwrot z inwestycji.

Jakimi wskaźnikami oceniamy efektywność inwestycji w rozwój handlu, a jakimi w rozwój produkcji?

W najprostszym przypadku finansowanie rozwoju handlu to zwiększenie środków obrotowych na zakup towarów, z myślą o zwiększeniu sprzedaży w porównaniu ze sprzedażą w poprzednich okresach. Zarobek drobnego kupca to zrealizowana marża brutto, efektywność takiej inwestycji oceniamy więc najczęściej za pomocą wskaźnika GMROI (zwrot inwestycji pochodzący ze zrealizowanej marży brutto). Zazwyczaj pytamy przy tym, jak długo zwraca się taka inwestycja, czyli jak długo trzeba obracać dodatkowymi środkami, aby masa zrealizowanej dodatkowej marży brutto równała się wartości inwestycji? Przykład rachunku zwrotu z inwestycji w powiększenie zapasów w handlu znajduje się w ramce.