Koszt cyklu życia i strategia produktywnego utrzymania ruchu

Zagadnienie kosztów zapewnienia doskonałej dyspozycyjności wyposażenia jest szczególnie palące we współczesnych wojskach. W armiach amerykańskiej i brytyjskiej wypracowano kompleksowe podejścia do ekonomiki niezawodności, oparte na idei kosztów cyklu życia urządzenia (LCC - Life Cycle Cost). Amerykańskie podejście koncentruje się na minimalizacji sumy kosztów inwestycji, instalacji, rozruchu, obsługi, wyłączenia z eksploatacji i złomowania. Brytyjskie, zwane terotechnologią, jest nakierowane na minimalizację kosztów utrzymania poprzez ulepszenia i usprawnienia w zakresie rozmaitych czynników wpływających na koszty obsługi w toku planowania, projektowania, wytwarzania, instalacji, operacji i wymiany.

Podejście amerykańskie zostało wykorzystane jako główne kryterium ekonomiczne Kompleksowego Systemu Produktywnego Utrzymania Ruchu (TPM). W konkretnych realizacjach systemu dokonuje się doboru właściwych (zapewniających minimum LCC) strategii obsługi do całego wyposażenia lub poszczególnych obiektów eksploatacji, zależnie od takich czynników, jak mechanizm działania maszyn, współczynniki czasu użytecznego itp. Zasadę tę ilustruje schemat na rys.2.

System

Dobór strategii obsługi na podstawie kryteriów ekonomicznych jest jednym z filarów systemu TPM. Stanowi główną zasadę, która nadaje porządek planowej gospodarce remontowej. Trafność planów zapewnia system informacyjny, służący do rejestracji faktycznej dyspozycyjności urządzeń oraz stosowanych praktyk i czynności obsługowych. Umożliwia on także pomiar zbiorczego wskaźnika całkowitej efektywności wyposażenia (CEW). W rozwiniętej postaci wskaźnik CEW przybiera postać iloczynu wskaźnika dyspozycyjności (współczynnik czasu operacyjnego), dwóch wskaźników wyników ujmujących straty powodowane przez mniejsze przestoje i obniżoną szybkość procesu oraz wskaźnik jakości "produkowanej" przez urządzenie (w rozbiciu na defekty w fazie uruchomienia, prób i procesu).

Drugim filarem jest rozwój zasobów ludzkich - kształcenie operatorów rozwijające ich świadomość kosztów obsługi, rozwinięcie praktyk 5S w kierunku autonomicznej (samodzielnej) obsługi profilaktycznej, indywidualne praktyki ciągłego ulepszania, szkolenie w dziedzinie standardowych codziennych inspekcji i prostych zabiegów konserwatorskich oraz przekazanie operatorom odpowiedzialności za ich wykonywanie. Prowadzi to do znacznej redukcji kosztów obsługi i podnosi jej skuteczność.

Trzeci filar systemu TPM to sprawny system organizacyjny utworzony zgodnie z klasycznymi regułami: jednostki organizacyjne z jasno określonym zakresem odpowiedzialności, standardy i standardowe procedury operacyjne, kontrola zużycia zasobów itd.

System TPM realizuje trzy wartości docelowe:

maksymalną całkowitą efektywność wyposażenia (produktywność)

minimalny koszt obsługi w ciągu całego cyklu życia wyposażenia

rozwój zdolności ludzkich.

Cele ekonomiczne klasycznego TPM realizowane są w procesie ciągłego ulepszania, zmierzającym do redukcji sześciu (lub siedmiu w niektórych realizacjach) głównych rodzajów strat, pochodzących z:

defektów wyposażenia

biegu jałowego i mniejszych wyłączeń

obniżenia szybkości

czasu ustawiania i regulowania

defektów procesu/ produktów i poprawek

uruchomienia

czasu i kosztów wymiany oprzyrządowania.

Współczesna wersja systemu TPM jest znacznie bogatsza we wszystkich swych aspektach od wersji klasycznej. Zorientowana jest nie tylko na dyspozycyjność urządzeń technicznych, ale również na sprawność systemów administracyjnych oraz bezpieczeństwo pracy i środowiska naturalnego. System obejmuje wszystkie funkcje i każdego uczestnika organizacji, kontrola dotyczy 16 rodzajów strat, a definicja systemu jest w istocie definicją szczególnej kultury korporacyjnej.

Andrzej Góralczyk jest prezesem Polskiego Centrum Produktywności w Warszawie.