Nie można planować rozwoju miast ani skutecznie nimi zarządzać bez uwzględnienia konsekwencji dokonujących się przemian społeczno-gospodarczych. Nie zawsze idą one w kierunku wzmacniania pozycji dużych miast w regionach.

Duży wpływ na kształt struktury społecznej w miastach będą miały w najbliższej przyszłości procesy demograficzne. Obserwowany jest wyraźny spadek przyrostu naturalnego. Do tego następuje migracja mieszkańców - szczególnie tych młodych i przedsiębiorczych, do innych miast w Polsce i Europie, a bogatych - z dużych miast do okolicznych gmin. Najwięcej ludzi mieszkało w miastach na przełomie lat 80. i 90., od kilku lat widoczny jest wyraźny odpływ na tereny podmiejskie. Dla przykładu, w 1950 r. w Bydgoszczy mieszkało ok. 160 tys. osób, w 1990 r. było prawie 380 tys. mieszkańców, a w 2005 liczba ta spadła do 360 tys. Przewiduje się, że w 2030 r. w Bydgoszczy będzie mieszkać już tylko 280 tys. obywateli. W Koszalinie w 1995 r. było ponad 111 tys. mieszkańców, a w 2005 r. niecałe 108 tysięcy. W 2030 r. ma być 89 tys. koszalinian.

Ruchy migracyjne i spadek przyrostu naturalnego powodują zmiany struktury wiekowej ludności miejskiej oraz zmiany statusu i struktury dochodów mieszkańców miast. W ślad za odchodzącymi z miast mieszkańcami odpływają również pieniądze należne miastu z racji podatku PIT jego mieszkańców. W miastach jest coraz więcej osób starszych, na emeryturze. Wzrasta liczba osób nieposiadających stałych dochodów z pracy lub działalności gospodarczej. Największą grupę podatników w miastach stanowią i stanowić będą w najbliższym czasie osoby osiągające przychody kwalifikujące je do pierwszej grupy podatkowej. Jedynie wśród osób prowadzących działalność gospodarczą odsetek najlepiej zarabiających jest podobny, a czasem nawet większy, jak odsetek najmniej zarabiających. Rośnie liczba mieszkańców utrzymujących się wyłącznie z zasiłków pomocy społecznej.

Charakter tkanki miejskiej zmienia się również pod wpływem zachodzących procesów transformacji gospodarczej. Wyczerpały się już możliwości rozwoju miast w oparciu o tradycyjne rodzaje i formy aktywności gospodarczej. Upadają firmy, przedsiębiorstwa, fabryki, które do tej pory decydowały o potencjale ekonomicznym miast, stanowiąc jednocześnie ich znak rozpoznawczy i "magnes" przyciągający nowych mieszkańców.

To wszystko trzeba brać pod uwagę przy planowaniu rozwoju miasta. Potrzebny jest przełom w myśleniu o mieście. Nauka, edukacja, nowoczesna infrastruktura techniczna to czynniki, które obecnie w pierwszej kolejności będą decydowały o rozwoju cywilizacyjnym i gospodarczym miast. Miasta nie mogą działać w pojedynkę. Muszą współpracować z sąsiadującymi gminami. Optymalnym modelem rozwojowym staje się model metropolitarny. Niestety, w Polsce rozwój metropolii jest utrudniony przez brak stosownej ustawy metropolitarnej. Co więcej brakuje zrozumienia wspólnego interesu miast centralnych i gmin je otaczających.

Potrzebna jest nowa polityka i zmiany systemu zarządzania miastem. Najważniejsze wyzwania stojące przed współczesnym miastem związane są z: nową gospodarką, ograniczonymi zdolnościami dochodowymi, migracją ludzi i firm, suburbanizacją, potrzebą nowej edukacji, zmianą roli administracji. Konieczne staje się kreowanie wysoko kwalifikowanej siły roboczej, inwestowanie w infrastrukturę dla innowacji, staranie o poprawę jakości życia mieszkańców. Skuteczne zarządzanie miastem wymaga stałego monitorowania i oceny sytuacji zarówno wewnątrz miasta, jak i w jego otoczeniu.

Te hasła należy zamienić na rzeczywiste przedsięwzięcia tworzące nowe instytucje, wspierające konkretne firmy działające w sektorach wzrostu, szkolenia pracowników, pozyskujące nowych mieszkańców, uczniów itd...

Źródło: Prezentacja Janusza Szewczuka ze Stowarzyszenia Rozwoju Gospodarczego Gmin - Czas przełomu. Demografia - gospodarka - podatki. Zmiany potencjału rozwojowego miast polskich.

Dekalog współczesnego miasta

1. Dbałość o wysoki poziom kapitału ludzkiego i społecznego mieszkańców.

2. Rozbudowa sektora usług, zarówno tradycyjnych, jak i nowoczesnych (zwłaszcza: e-usług, usług informatycznych, bankowych, biznesowych, zdrowotnych, edukacyjnych, obrotu nieruchomościami, reasekuracji, doradztwa firm ubezpieczeniowych, turystyki kwalifikowanej itp.).

3. Zdolność do przyjmowania kapitałów i inwestycji zagranicznych, a także zagranicznych ekspertów.

4. Obecność firm zagranicznych, zwłaszcza wielkich korporacji międzynarodowych, banków, instytucji naukowych oraz placówek dyplomatycznych.

5. Możliwość eksportu miejskich i regionalnych przedsiębiorstw, instytucji kulturalnych, artystycznych, naukowych oraz ich przedstawicieli.

6. Gotowość do stałej rozbudowy zarówno tradycyjnej infrastruktury (drogi i sieci), jak i nowoczesnej infostruktury.

7. Połączenie gęstym układem transportowym, systemem dróg i autostrad z innymi miastami i regionami.

8. Rozbudowa kompleksów kongresowych i wystawienniczych oraz powierzchni biurowych; organizacja kongresów, festiwali, imprez sportowych, naukowych, wydarzeń artystycznych.

9. Obecność siedzib środków masowego przekazu o zasięgu krajowym i międzynarodowym.

10. Uczestnictwo w europejskim i światowym systemie miast oraz regionów, udział w stowarzyszeniach miast bliźniaczych, prezentacjach dokonań miejskich.