Równie intensywne prace trwają nad sposobami oszczędzania energii. Elektryczność w połączeniu z wysoko temperaturowym nadprzewodnictwem wydaje się być rozwiązaniem problemu. Jak na razie, nadprzewodnictwo udało się uzyskać w temperaturach poniżej -100 stopni C, co wyklucza jego zastosowanie. Jednak w przyszłości zastosowanie tego zjawiska spowodowałoby nie tylko rozdawanie energii za darmo, ale wzrost jej ilości, ponieważ nie tracilibyśmy jej.

Przemiany następują także z powodu rozwoju transportu. Idea globalnej wioski, zrealizowana dzięki lotnictwu i telewizji satelitarnej, stała się faktem. Ludzie mogą w krótkim czasie dotrzeć w każde miejsce na Ziemi. Mogą przynieść ze sobą dobro lub zło. Nic nie zdarzy się w tajemnicy, wszystko będzie wiadome. Oddając sprawiedliwość sieciom komputerowym, trzeba przyznać, że współcześnie aktywnie tworzą kolejną płaszczyznę łączności między ludźmi, choć idea globalnej wioski była wcześniejsza.

We współczesnym świecie wyjątkowe znaczenie ma rozwój nauki. Fizyka, kosmologia, biologia (zwłaszcza genetyka), medycyna - wszystkie budują przyszłość naszej cywilizacji. Nowymi ideami i narzędziami zwiększają nasze możliwości, tworzą komfort życia, otwierają nowe horyzonty. Są realizacją idei zrodzonych w naszych umysłach.

Dokąd zmierzamy

Komputer jest takim samym medium, jak druk, kino, radio czy telewizja. Także wpływ na zmiany cywilizacyjne jest podobny. Książki, eter i sieci komputerowe w podobny sposób rozpowszechniają informację, inne są tylko techniczne sposoby realizacji. Pełniejsze są być może środki przekazu oferowane przez komputery, multimedialność jest wielką siłą, ale nie jest na pewno szczytem możliwości. Może to oznaczać zastąpienie w przyszłości komputerów przez nowe medium, o jeszcze większych możliwościach. Oczywiście, nigdy nie zrezygnujemy z informacji rozpowszechnianej przez sieci komputerowe, tak jak nikt nie zrezygnował dotychczas z książek czy radia. Jednak świadomość, że informatyzacja nie jest celem i kresem ewolucji technicznej, powinna być stale obecna.

Informatyka tworzy kopię rzeczywistości. Komputery kreują bodźce dla naszych zmysłów - oczu i uszu. Były już nawet próby włączenia węchu, kiedy za pomocą przystawek do komputerów emitowano zapachy. Wykorzystywano je jako uzupełnienie gier, zapachy odpowiadały przeżywanej przez gracza akcji. Unowocześniane wciąż hełmy VR i specjalne kombinezony poprawiają efekt, dostarczając trzeciego wymiaru i bodźców dotyku. Można pokusić się o prognozę, że wykorzystując te mechanizmy stworzymy "odmienne stany świadomości". Wystarczy jedynie wyeliminować wszystkie naturalne bodźce i zastąpić je sztucznymi, aby uzyskać odczucie pełnej "rzeczywistości". Zrealizowanie tej wizji jest możliwe dzięki procesowi podwajania co 18 miesięcy mocy obliczeniowej procesorów (Prawo Moore'a). Jednak czy taka "rzeczywistość" jest nam naprawdę potrzebna? Czy pragnieniem człowieka jest przeżycie prawdziwego świata, czy tylko namiastki?

Koniec drogi

Zastanawiając się nad kresem możliwości informatyki, nie można lekceważąco wskazywać jej współczesnych bolączek. Stale towarzyszące informatyzacji poczucie osiągania kresu możliwości wynika z problemów technicznych. Wiele z nich uda się pokonać, jednak nie wszystkie.

Tym, co naprawdę zatrzyma informatykę, jest nieprzekraczalność podstawowych praw natury. Informatyka próbuje zawłaszczyć sobie prawo do kreowania rzeczywistości, mimo iż nie jest do tego zdolna. Komputery nie zachowują się deterministycznie. Choć jest to zaskakująca myśl, po chwili zastanowienia musimy się z nią zgodzić. Dotykamy nią fundamentów, na których buduje się komputery, od maszyny Turinga poczynając.

Zbyt często efekty pracy z komputerem nie przypominają tego, czego się spodziewaliśmy. Przyczyną jest rosnący błyskawicznie stopień skomplikowania systemów komputerowych. Osiągnął on już taką wartość, że nawet twórcy oprogramowania oficjalnie przyznają, że nie panują nad sytuacją. Przykładem może być instalacja systemu operacyjnego, w trakcie której następuje rozpoznanie urządzeń zainstalowanych w komputerze. Informacja uzupełniona jest uwagą, że jeśli rozpoznanie będzie trwało zbyt długo, to należy wyłączyć komputer i włączyć go ponownie. Co powoduje, że zaawansowany i samodzielny system nie radzi sobie w tej sytuacji?

Szczegóły - minimalne różnice między oficjalną specyfikacją urządzeń a ich rzeczywistym wykonaniem - uniemożliwią prawidłową pracę systemu. Jednocześnie są tak niewielkie, że po prostu niezauważalne. To jest kryzys determinizmu. Komputery nie zachowują się zgodnie z przewidywaniami z powodu błędów oprogramowania i ukrytej niezgodności sprzętu.