Hanza XXI wieku

Rozwój większych środowiskowych systemów w portach morskich przypada głównie na koniec lat 80., a ich integrowanie się w skali międzynarodowej na początek lat 90. Nowym zjawiskiem w połowie lat 90. są systemy projektowane tak, aby łączyły w sieci telematycznej partnerów lądowo-morskiego transportu i handlu na skalę globalną i regionalną. W ramach takiego systemu ruch ładunków, środków transportu lądowego i morskiego, sprzętu towarzyszącego i kontenerów jest na bieżąco monitowany od nadawcy do odbiorcy, poprzez wszystkie fazy organizowania transportu, przewozu, przeładunku, składowania, manipulacji.

Dobrym reprezentantem tego rodzaju tendencji jest BOPCom (Baltic Open Port Communication System). Jest on jednym z największych projektów w zakresie transportu morskiego w ramach 4. Programu Ramowego Europejskiej Komisji DG VII dla Rozwoju Badań i Techniki. Głównym celem tego projektu, którego koszt wynosi 5 mln ECU, jest poprawa efektywności transportu intermodalnego drogą rozwoju systemów informacyjnych, koncentrujących się w portach morskich, a służących integracji wszystkich partnerów lądowo-morskiego obrotu towarowego. Przedmiotem szczególnej uwagi w realizacji projektu jest problem sprawnego komunikowania się między różnymi systemami informacyjnymi przedsiębiorstw transportu i handlu morskiego.

W celu jak najsprawniejszej wymiany danych między stronami zakłada się zuniformizowany system interfejsu dla wszystkich użytkowników, a także najnowocześniejsze rozwiązania otwartej architektury telematycznej z pełnym uwzględnieniem możliwości Internetu. System BOPCom jest obecnie w trakcie testowania w wybranych portach basenu morza Bałtyckiego i Północnego, ale w przyszłości ma służyć całej Europie jako system wzorcowy.

Elektroniczna wymiana danych, tak dynamicznie rozwijana w ramach systemów CCS jest jedną z technologii informacyjnych należących do tzw. Electronic Commerce (EC), co można w przybliżeniu określić jako „gospodarka elektroniczna”. Electronic Commerce polega na integracji w biznesie różnych technologii informacyjnych, które mieszczą się w trzech grupach – wymiany danych (EDI, e-mail), dostępu do danych (wspólne bazy danych, elektroniczne biuletyny - BBS i katalogi) oraz akwizycji danych (kody paskowe, magnetyczna/optyczna identyfikacja znaków, zdalne rozpoznawanie obiektów).

Koncepcje gospodarki elektronicznej (EC), o której zaczęło się mówić w 1996r., określają kierunek przyszłego rozwoju technologii informacyjnej w międzynarodowym handlu i transporcie (rys. 3).

Wdrażanie EDI = sprawna organizacja

Wprowadzanie EDI jest uwarunkowane istnieniem odpowiednich uregulowań prawnych międzynarodowych, krajowych, branżowych i ustaleń w ramach umów między przedsiębiorstwami - partnerami uczestniczącymi w elektronicznej wymianie danych. Potrzebne jest specjalne oprogramowanie konwersyjne do translacji plików z wewnętrznych aplikacji na standard UN/EDIfACT i na odwrót, a także odpowiednie oprogramowanie do ochrony przesyłanych danych.

Jednakże wprowadzanie EDI to przede wszystkim problem organizacyjny, a nie zagadnienie techniczne. Największą trudność przedstawia zmiana ludzkiej mentalności, odzwyczajenie do papierowych dokumentów z pieczątką i podpisem. Najpoważniejszym zadaniem jest przekonanie, zwłaszcza szczebla kierowniczego przedsiębiorstw transportu i handlu morskiego, o nieodzowności bezzwłocznego przejścia na nową technologię elektronicznego biznesu. Przemiany w mentalności, jakie w końcu dokonają się, gdy wdrożenia EDI osiągną poziom krytyczny, tj. gdy papierowy dokument stanie się ewidentną przeszkodą działania firmy, stanowią punkt zwrotny i najistotniejszy efekt zastosowania EDI. Najistotniejszy i zarazem najtrudniejszy do realizacji.

Jak wskazują doświadczenia z wielu krajów, wprowadzanie EDI wymaga przychylności i dobrej woli współpracy firm działających w sferze międzynarodowego handlu i transportu, zaakceptowania przez nie nowej technologii informacyjnej i podjęcia wspólnych zobowiązań integrujących. Pozytywne nastawienie do EDI powstaje przede wszystkim w wyniku podniesienia świadomości środowiska o korzyściach, jakie przynosi stosowanie EDI, a podstawowym środkiem są intensywne działania edukacyjne. Stosowanie elektronicznej wymiany danych w miejsce tradycyjnych dokumentów papierowych staje się w świecie już normą. Pod tym względem instytucje i przedsiębiorstwa polskiej gospodarki morskiej pozostają jeszcze daleko w tyle. Rozwijają one aplikacje wewnętrzne na podstawie coraz lepszego sprzętu i oprogramowania, natomiast brakuje im systemów EDI integrujących strony.

Prof. dr hab. Ludwik Kondratowicz jest kierownikiem Zakładu Systemów Informacyjnych i Logistyki w Instytucie Transportu i Handlu Morskiego Uniwersytetu Gdańskiego; e-mail: mailto:[email protected]