Standaryzacja informacji - zagadnienie kluczowe

Rozwój EDI łączy się z ujednoliceniem i formalizacją procedur i form zapisu oraz przekazywania danych handlowych. Wymaga zatem posługiwania się wspólnym „językiem”, zrozumiałym przez wszystkie spięte w sieci komputery partnerów handlowych, pracujące w czasie rzeczywistym.

Międzynarodowym standardem informacyjnym EDI jest rozwijany pod patronatem ONZ standard UN/EDIfACT (pełna nazwa: United Nations Electronic Data Interchange for Administration, Commerce and Transport). UN/EDIfACT dotyczy wyłącznie struktury informacji, nie zajmuje się telekomunikacją ani informatyką. Jest niezależny od sprzętu, oprogramowania, rodzaju sieci lub protokołu łączności.

Zasady składni EDIfACT-u są określone w międzynarodowej normie ISO 9735, której odpowiednikiem jest norma europejska EN 29735, a w Polsce PN-92/T-20091. Według składni ISO 9735 projektowane są struktury komunikatów elektronicznych, będących odpowiednikami papierowych dokumentów handlowych, transportowych, celnych, bankowych itd. Komunikat elektroniczny ma złożoną hierarchiczną strukturę, której składniki pobierane są z pięciu, ściśle współzależnych katalogów UN/EDIfACT: komunikatów, segmentów, złożonych elementów danych, prostych elementów danych i kodów.

Organizacje EDIfACT-u opracowały około 200 różnych komunikatów elektronicznych (UNSM – United Nations Standard Message) w zakresie administracji, transportu i handlu. I tak np. dla potrzeb międzynarodowego transportu i spedycji opracowano grupę komunikatów, reprezentujących opłaty spedycyjne i transportowe, rezerwację miejsca na środku transportu, potwierdzenie rezerwacji, stan kontraktu, kolejowy list przewozowy, konosament w transporcie morskim, instrukcje wysyłkową, zlecenie spedycyjne, powiadomienie o towarach niebezpiecznych, stan bieżący przesyłek w transporcie multimodalnym i inne dokumenty elektroniczne. Komunikaty używane w obrocie kontenerowym określają zawiadomienie o załadunku lub wyładunku kontenera, informacje o jego dostarczeniu lub zabraniu, zlecenie załadunku i wyładunku kontenera, awizo kontenerowe i inne. Oddzielną grupę komunikatów elektronicznych opracowano dla potrzeb administracji celnej (np. raport celny, deklaracja celna, odpowiedź urzędu celnego), a także do monitowania ładunków niebezpiecznych.

Porty morskie jako ośrodki logistyczne

W stosowaniu usług informatycznych porty stają się w coraz większym stopniu strategicznymi ogniwami łańcuchów transportowych. Rozwój systemów informatycznych wspierających logistykę w międzynarodowym obrocie towarowym wpłynął na powstanie nowej koncepcji określanej mianem teleportu (telematyka i port), która nie oznacza tylko portu fizycznego, ale także otwarte architektury informatyczne, funkcjonujące na płaszczyźnie elektronicznej wymiany danych oraz integrujące instytucje i przedsiębiorstwa związane z przemieszczaniem ładunków przez porty.

Nowoczesny port staje się centrum logistycznym, spełniającym funkcje koordynacji całego łańcucha transportowego. Tak wysoki poziom koordynacji można osiągnąć, pracując już w trybie „kultury EDI”, która określa nowe zwyczaje i normy w rozumieniu zależności występujących na rynkach, w dystrybucji i produkcji, z uwzględnieniem kodów i organizacji, różnych od występujących w klasycznym, przemysłowym społeczeństwie.

Środowiskowy system portowy teleportu, tzw. CCS - Cargo Community System, jest korzystny dla wszystkich stron zaangażowanych w międzynarodową wymianę towarową. Port zyskuje przyspieszenie przepływu ładunków, wzrost zdolności przeładunkowej bez zwiększenia potencjału przeładunkowo-składowego. Operatorowi statków umożliwia precyzyjne śledzenie przewożonych ładunków w różnych portach danego serwisu oraz maksymalizację przychodów każdej podróży eksploatowanych przez niego statków. Spedytorowi stwarza warunki wyboru najlepszych przewoźników, tj. takich, którzy zapewnią najszybszy i najtańszy transport. Z kolei producent ma możliwość, korzystając z komputerowych baz danych poprzez łącza telematyczne, sprawdzania bieżącego poziomu zapasów jego produktów w różnych punktach sieci dystrybucyjnej w celu minimalizacji poziomu zapasów i utrzymania logistycznej zasady dostaw just-in-time. Handlowiec dzięki usługom CCS może szybciej rozpoznawać możliwości rynku i reagować na nie w celu zwiększenia swego zysku. Natomiast odbiorca ładunku i inne zainteresowane strony mogą w każdej chwili sprawdzić aktualne pozycje statków, lokalizacje partii ładunków i kontenerów.

Środowiskowe systemy komputerowe CCS zlokalizowane w obszarach portowych, obsługujące setki przedsiębiorstw związanych z obrotem towarowym drogą morską, rozwijają się w większości portów świata. Przykładem wysokiej jakości systemu CCS może być SEAGHA, funkcjonujący na rzecz uczestników obrotu towarowego w belgijskim porcie Antwerpia. Wykorzystanie tego systemu wzrastało nadzwyczaj szybko: w 1991 r. przesłano przy użyciu tego systemu 200 tys. komunikatów elektronicznych, opartych na standardzie EDIfACT, w cztery lata później 1,2 mln., a w 1996 r. już 1,6 mln. W 1997 r. ich liczba osiągnie prawdopodobnie 2 mln. System SEAGHA jest połączony z systemami środowiskowymi wielu portów świata, z systemami kolejowymi, celnymi, ogólnoeuropejską siecią informatyczną transportu, Internetem, operatorami VAN, siecią IBM, General Electric i innymi (rys. 2).