W we włoskiej Bolonii 24 listopada ruszył czwarty najszybszy komputer na świecie. W uroczystej inauguracji wzięli udział wysocy rangą urzędnicy, m.in. Sergio Mattarella, prezydent Republiki Włoskiej oraz Anna Maria Bernini, włoska minister ds. uniwersytetów i badań naukowych, Roberto Viola, dyrektor generalny ds. sieci komunikacyjnych, treści i technologii przy Komisji Europejskiej (CNECT) oraz Anders Dam Jensen, dyrektor wykonawczy EuroHPC JU.

Superkomputer LEONARDO ma moc obliczeniową 250 petaflopsów, co oznacza, że potrafi wykonać 250 biliardów operacji na sekundę. Pod względem mocy na terenie Unii Europejskiej wyprzedza go jedynie uruchomiony w czerwcu i fiński superkomputer Lumi (o mocy obliczeniowej 309 petaflopsów). LEONARDO szczyt operacyjności ma osiągnąć na początku 2023 r.

Zobacz również:

• Superkomputer do obliczeń AI od Nvidia

Francesco Ubertini, przewodniczący Cineca, powiedział podczas uroczystości: „LEONARDO nie jest epizodyczny ani przypadkowy; jest częścią historii Cineca, która rozpoczęła się ponad 50 lat temu. Jeśli Cineca jest dziś jednym z najbardziej uznanych centrów superkomputerowych na świecie, to dzieje się tak dzięki wsparciu krajowego systemu instytucji badawczych, dzięki przewodnim działaniom rządu krajowego oraz dzięki zdolności do rozwijania specjalistycznych umiejętności na wysokim poziomie, aby współpracować z naukowcami i technologami, instytucjami badawczymi i firmami. W rzeczywistości LEONARDO nie jest odizolowanym systemem, ale centrum ekosystemu, który mnoży możliwości i uruchamia nowe trajektorie, niektóre już konkretne, inne, które dziś tylko przeczuwamy lub wyobrażamy sobie, a które wkrótce mogą stać się rzeczywistością. LEONARDO nie jest celem, lecz środkiem; ma wartość nie dla siebie, lecz dla tego, co umożliwia. Przede wszystkim dla społeczności naukowej, ale także dla świata gospodarki i administracji publicznej: od obserwacji kosmosu do materiałoznawstwa, od gospodarki kosmicznej do zmian klimatycznych, od genomiki do cyfrowych bliźniaków miast i Ziemi, od prognozowania ekstremalnych zjawisk przyrodniczych do medycyny spersonalizowanej, od energii odnawialnej do bezpieczeństwa cybernetycznego, od żywności do dziedzictwa kulturowego, do zwalczania oszustw. Od każdego z nas będzie zależało, czy LEONARDO wygeneruje oczekiwane możliwości i rozwinie swój pełny potencjał, podnosząc granice wiedzy, aby dać silny impuls do cyfrowej innowacji kraju i Europy”.

LEONARDO oparty jest na rozwiązaniu BullSequana XH2000 dostarczonym przez Atos i jest szczególnie dobrze przystosowany do zadań obliczeniowych o wysokiej intensywności, takich jak przetwarzanie danych, High Performance Data Analytics (HPDA), sztuczna inteligencja i uczenie maszynowe. LEONARDO jest hostowany przez CINECA w Technopolu w Bolonii we Włoszech, w budynku byłej fabryki tytoniu. Maszyna znacznie zwiększy moce obliczeniowe dostępne w Europie i będzie cennym narzędziem dla europejskich badań i przemysłu wspierającym innowacje i przynoszącym korzyści Europejczykom w takich dziedzinach jak medycyna, energia, klimat i rolnictwo. Będzie wykorzystywana do modelowania i symulacji m.in. ekstremalnych zjawisk pogodowych, epidemii czy wynajdowania nowych leków i terapii. Dzięki temu łatwiej jest opracować modele reagowania i zarządzania kryzysowego. Tym samym pomoże także w realizacji unijnej inicjatywy Kierunek Ziemia, która pomóc ma w przewidywaniu zmian klimatu. Projekt polega na stworzeniu tzw. cyfrowego bliźniaka Ziemi (digital twin), aby zamodelować i przewidywać związki między zjawiskami naturalnymi a działalnością człowieka.

Jak wszystkie superkomputery EuroHPC, LEONARDO został zaprojektowany z dużym uwzględnieniem zrównoważonego rozwoju i świadomego ekologicznie superkomputera. Maszyna wykorzystuje system chłodzenia wodą w celu zwiększenia wydajności energetycznej i jest wyposażona w możliwość dostosowania poboru mocy w celu zapewnienia równowagi między oszczędnością energii a wydajnością.

LEONARDO jest już udostępniony do użytku w ramach programu wczesnego dostępu. Obecnie LEONARDO jest w stanie wykonać ponad 174 petaflopy lub ponad 174 miliony miliardów obliczeń na sekundę. Oczekuje się, że osiągnie pełną gotowość operacyjną w pierwszej połowie 2023 roku z oczekiwaną wydajnością 250 petaflopów. Połowa zasobów obliczeniowych LEONARDO zostanie przydzielona użytkownikom EuroHPC w wyniku otwartych, okresowych i wzajemnie weryfikowanych zaproszeń, w których mogą uczestniczyć wszyscy kwalifikujący się użytkownicy europejscy.

Superkomputer LEONARDO kosztował 120 mln euro. Współfinansowany jest przez EuroHPC Joint Undertaking, czyli wspólną inicjatywę UE, krajów europejskich i partnerów prywatnych na rzecz rozwoju superkomputerów w UE. Koszty inwestycji dzielone są na pół – połowa pochodzi z budżetu UE, a połowa z budżetów krajowych. Konsorcjum LEONARDO, któremu przewodzą Włochy, składa się z sześciu krajów: Austria, Grecja, Węgry, Włochy, Słowenia i Słowacja. Dla porównania, niemiecki najszybszy superkomputer na świecie, którego uruchomienie planowane jest za rok, kosztował będzie 500 mln euro.

Hostujące LEONARDO, CINECA (the Interuniversity Consortium for Automatic Computing in North Eastern Italy) jest konsorcjum non-profit, składającym się z 70 włoskich uniwersytetów, 40 instytucji krajowych i włoskich ministerstw uniwersytetów i badań oraz edukacji.

Z kolei EuroHPC JU jest podmiotem prawnym i finansującym utworzonym w 2018 r., aby umożliwić Unii Europejskiej i krajom uczestniczącym w EuroHPC koordynację wysiłków i łączenie zasobów w celu uczynienia Europy światowym liderem w dziedzinie superkomputerów. Jak czytamy na stronie internetowej, misją EuroHPC jest: opracowanie, wdrożenie, rozszerzenie i utrzymanie w UE sfederowanego, bezpiecznego ekosystemu hiperpołączonych superkomputerów, obliczeń kwantowych, usług i infrastruktury danych; wspieranie rozwoju i upowszechniania zorientowanych na zapotrzebowanie i zorientowanych na użytkownika innowacyjnych i konkurencyjnych systemów superkomputerowych i systemów obliczeń kwantowych w oparciu o łańcuch dostaw, który zapewni dostępność komponentów, technologii i wiedzy oraz rozszerzenie wykorzystania infrastruktury superkomputerowej i obliczeń kwantowych na dużą liczbę użytkowników publicznych i prywatnych.

Do tej pory EuroHPC zamówiło już 8 superkomputerów zlokalizowanych w całej Europie: LUMI w Finlandii, LEONARDO we Włoszech, Vega w Słowenii, MeluXina w Luksemburgu, Discoverer w Bułgarii, Karolina w Czechach, MareNostrum5 w Hiszpanii oraz Deucalion w Portugalii.

W czerwcu br. EuroHPC JU ogłosił wybór nowych lokalizacji w całej UE, które będą gościć i obsługiwać superkomputery EuroHPC nowej generacji, a w październiku br. ujawniono również sześć miejsc do hostowania komputerów kwantowych, które zostaną zintegrowane z istniejącymi superkomputerami.

Zgodnie tegoroczną listą TOP500, dwa unijne komputery znalazły się na trzecim i czwartym miejscu w rankingu najszybszych komputerów na świecie, na drugim znalazła się Japonia, na pierwszym – Stany Zjednoczone. Jednakże już pod koniec przyszłego roku najszybszy superkomputer na świecie uruchomiony ma zostać w Niemczech; Jupiter mieścić się będzie w Juelich w Nadrenii Północnej-Westfalii. Jak mówią eksperci, moc obliczeniowa ponad 1 tys. petaflopsów da mu pozycję zdecydowanego światowego lidera. Co ciekawe w 2024 r. jeden z unijnych superkomputerów średniej klasy uruchomiony zostanie m.in. także w Polsce.

Informacje uzyskane dzięki pracy superkomputerów będą dostarczane naukowcom, zarówno unijnym, jak i krajowym, a następnie sektorowi prywatnemu, w tym firmom i przedsiębiorcom.

Źródło: EuroHPC JU, Deutche Welle