Oko i komputer specjalisty

O tym, co jest dowodem w sprawie, decyduje w ostateczności sąd. Nie zdarzyło się jednak do tej pory, by którykolwiek z sądów w Polsce uznał za dowód zdjęcie wykonane aparatem cyfrowym. Jeżeli już, to jako jeden z elementów całego logicznego ciągu procesu dowodowego - na przykład gdy ktoś był świadkiem zdarzenia i spontanicznie zrobił zdjęcie posiadanym aparatem cyfrowym, sąd może zdecydować się na włączenie tego zdjęcia do akt sprawy, ale tylko w kontekście innych dowodów i zeznań potwierdzających okoliczności zarejestrowane na zdjęciu.

W takim przypadku sąd powołuje zawsze biegłego, który ma ocenić stopień wiarygodności będącej w posiadaniu wymiaru sprawiedliwości fotografii. Tutaj nieocenione okazują się przede wszystkim wiedza i doświadczenie. Zanim wykorzysta się komputerowe techniki analityczne, zostaje sprawdzony układ zarejestrowanego obrazu - czy jest naturalna kompozycja, jak układają się cienie, czy są naturalne kontrasty, jak wygląda kompozycja poszczególnych elementów itp. Dopiero potem można przystąpić do analizy rozkładu pikseli. Do tego potrzebne są duża wiedza specjalistyczna i biegłość w posługiwaniu się technikami komputerowymi.

Na niedoświadczonego interpretatora może czyhać wiele pułapek wynikających z uwarunkowań technologicznych. Jedna z nich jest związana z możliwością wykorzystywania w fotografii cyfrowej różnych rozdzielczości. Plany ogólne mogą się wtedy nie różnić, ale przy powiększeniach mogą pojawiać się różne szczegóły. Mogą być jednak trudności z ich dokładną identyfikacją, gdyż przy powiększeniach w fotografii cyfrowej następuje rozmywanie konturów, uwidaczniają się piksele. Inaczej niż w fotografii tradycyjnej, gdzie negatyw można powiększać w dużym zakresie.

Ostateczną opinię zawsze musi wydać człowiek. Okazuje się, że nawet tak wyrafinowane metody badawcze jak sieci neuronowe, które są już stosowane w kryminalistyce, mogą nie poradzić sobie z ludzką pomysłowością i przebiegłością. "Problem polega w gruncie rzeczy na umiejętnym wykorzystaniu odpowiednich algorytmów" - mówi Waldemar Dadas. Jego zdaniem na niewiele zdadzą się również metody znakowania cyfrowych obrazów, jeśli nie będzie w tym zakresie jednolitych, powszechnie funkcjonujących rozwiązań, standardów i regulacji prawnych.

Uświadomieni przestępcy

Z dowodowej ułomności techniki cyfrowej zdają sobie sprawę nie tylko policjanci, ale także i ci, którzy być może mieliby ochotę uczynić z niej użytek nie zawsze zgodny z prawem. "Ludzie unikają przedstawiania fotografii cyfrowych w postępowaniu policyjnym czy sądowym, bo zdają sobie sprawę z ich małej wiarygodności. Nikt nie chce, by jego dowody były od razu zakwestionowane" - twierdzi Waldemar Dadas z Centralnego Laboratorium Kryminalistycznego.

Do kierowanego przez niego Wydziału Technik Wizualnych i Komputerowych trafia niewiele zdjęć cyfrowych w celu wydania opinii o ich wiarygodności. Zazwyczaj pojawiają się one przy okazji spraw o naruszenie praw autorskich (np. wykorzystania motywu z czyjegoś dzieła w innej pracy) bądź wyłudzenie odszkodowania za samochód (chodzi wówczas o rozstrzygnięcie, czy został sfotografowany ten sam samochód, który był zgłoszony do odszkodowania). Przestępcy wykorzystują techniki cyfrowe przede wszystkim w działalności związanej z poligrafią - do podrabiania pieczątek, fałszowania dokumentów, druków, znaków akcyzy, banknotów itp. To obecnie ponad 90% rejestrowanych przez policję przypadków wykorzystania technik cyfrowych do nielegalnych działań.