Dlaczego tak się u nas nie dzieje?

A dlaczego nie można wprowadzić u nas sprawnego systemu opieki zdrowotnej? Nie dlatego przecież, że nie znamy sprawdzonych na świecie rozwiązań albo że mamy gorszych fachowców. Po prostu nowe rozwiązania zagrażają utrwalonym interesom różnych grup.

W ramach nadrabiania zaległości po minionym ustroju pozwolono pracownikom naukowym na daleko idącą swobodę działania. Nie stworzono jednocześnie jasnych, przejrzystych reguł rozwiązywania konfliktów zobowiązań czy konfliktów interesów. W ten sposób pojawiła się wieloetatowość, co jest wbrew wartościom reprezentowanym przez człowieka nauki, który powinien dysponować czasem niezbędnym na refleksję, a nie biegać z wykładami od uczelni do uczelni. Pojawiła się też cała masa problemów na styku nauki i gospodarki - nieuregulowane kwestie praw autorskich, licencji itp. Jest to o tyle ważne, że często instytucje naukowe, dysponując odpowiednią wiedzą czy infrastrukturą, zaczęły same prowadzić działalność gospodarczą. A nie o to chyba chodzi. Taka sytuacja stwarza zagrożenia dla nauki, jak też może być polem wielu niepotrzebnych konfliktów.

Czego zatem potrzeba do przywrócenia równowagi?

Wydaje mi się, że właściwym przyszłościowym kierunkiem działania jest doprowadzenie do tego, aby instytucje naukowe zajmowały się nauką, a obok funkcjonowała przejrzysta struktura pozwalająca na tworzenie tzw. firm odpryskowych, tzw. spin off - jak się mówi w Ameryce.

Tam, gdzie wyniki badań mogą posłużyć do zbudowania rynkowych rozwiązań, patentów, gdzie można je licencjonować czy też prowadzić na ich bazie konsulting lub serwis, wszędzie tam gdzie efekty prac naukowych mogą być przekształcone w przedsięwzięcia komercyjne, powinny wkraczać specjalne firmy, które by się tym zajmowały na własną odpowiedzialność. Przekształcanie wyników badań w rynkowe rozwiązania nie jest rolą placówek naukowych. Trzeba to wyraźnie podkreślić - to nie jest zadanie nauki! Musi zaistnieć cały system wdrażania nowych, zaawansowanych technologii. Mamy tutaj sprawdzone metody i nie trzeba wymyślać wszystkiego od nowa. Potrzebna jest tylko wola wprowadzenia tych rozwiązań w życie.

Czego trzeba, aby taki system zadziałał?

Po pierwsze, niezbędne jest przyjęcie przeźroczystych, jednoznacznych reguł określających zobowiązania firm wobec instytucji naukowych, z którymi byłyby związane. Muszą być jasno i wyraźnie określone relacje między współpracującymi z sobą przedsiębiorstwami i placówkami naukowymi.

Na czym te zobowiązania miałyby polegać?

Chodzi o takie uregulowanie prawnego współdziałania uczelni i instytutów ze sferą biznesu, aby obie strony mogły czerpać z tego korzyści. To powinno działać na zasadzie sprzężenia zwrotnego - jeżeli badania naukowe pozwalają na poprawę konkurencyjności rynkowej, powinno to się przekładać również na możliwości prowadzenia dalszych badań w instytucie.

Przy kilku uczelniach w Polsce istnieją już centra transferu technologii, są tworzone parki naukowo-technologiczne.

Transfer technologii to tylko jeden z elementów całego procesu. Swego czasu rzeczywiście dużo mówiło się o parkach technologicznych w naszym kraju, ale proszę wskazać choć jeden, gdzie mamy do czynienia ze stałym przyrostem firm. Istotą działania parku technologicznego jest ciągły rozwój. U nas tego nie ma.

Wydaje się, że dla zaistnienia mechanizmów, o których mówimy, niezbędne jest przekroczenie pewnej masy krytycznej działań na styku nauki i gospodarki, gdzie zostaną wyraźnie uwidocznione wszystkie problemy wymagające rozwiązania. Istnieje wiele inicjatyw podejmowanych w tym kierunku. Na razie są to pojedyncze, odosobnione działania, ale być może już wkrótce ich potencjał się skumuluje i uruchomi cały łańcuch działań systemowych. Na razie każdy stara się robić coś na swój sposób. I nie ma innego wyjścia. Niech każdy stara się działać najlepiej jak potrafi.