Po raz kolejny Najwyższa Izba Kontroli miała okazję skrytykować sposób tworzenia skomplikowanych systemów administracyjno-informacyjnych, jakim jest niewątpliwie kataster nieruchomości budowany - bez stosownych podstaw prawnych - w ramach Zintegrowanego Systemu Informacji o Nieruchomościach (ZSIN). Do wprowadzenia w Polsce katastru rząd Rzeczpospolitej zobowiązał się w dokumencie Unii Europejskiej "Partnerstwo dla Członkostwa z Polską" z 1998 r. Dotychczas nie zrealizowano zobowiązania dotyczącego opracowania i uchwalenia ustawy o systemie katastralnym oraz nowelizacji ustawy Prawo geodezyjne i kartograficzne w zakresie zakładania i prowadzenia katastru nieruchomości.

Pomimo braku aktów normatywnych, 1 czerwca 2001 r. rozpoczęto budowę ZSIN. Jego założenia programowe zostały ujęte dopiero w kwietniu 2004 r. w Programie Rozwoju ZSIN. Program ten nie zawierał jednak docelowego modelu ZSIN oraz szczegółowych zasad finansowania projektu. "Dotychczas wydaliśmy na ZSIN 151,2 mln zł, ale wciąż nie wiemy jak on będzie wyglądał. A może jak przyjmiemy ustawę katastralną, to te wydatki okażą się wyrzucone w błoto" - twierdzi Jacek Jezierski, wiceprezes NIK. "Na dodatek potrzeba jeszcze 770 mln zł. Musimy zatem wiedzieć koniecznie jaki jest model docelowy. Co tak naprawdę chcemy zbudować? System scentralizowany czy zdecentralizowany?" - dodaje. Ale w gruncie rzeczy nie zmieni to faktu, że wykonanie wszystkich prac i uruchomienie pełnego systemu zaplanowane pierwotnie na rok 2010, zostało przesunięte na lata 2018-2019.

Kto zawinił?

Kontrolą NIK objęto jeden z trzech podstawowych komponentów budowy ZSIN - Ewidencję gruntów i budynków (kataster nieruchomości) oraz budowę Integrującej Platformy Elektronicznej (IPE), która w założeniu ma doprowadzić do integracji tego komponentu z dwoma pozostałymi - Nową Księgą Wieczystą i Ewidencją podatkową nieruchomości. Ma także zapewnić współdziałanie z innymi rejestrami publicznymi i ewidencjami. Zdaniem NIK, Główny Geodeta Kraju - odpowiedzialny za budowę katastru nieruchomości oraz zintegrowanie systemu katastralnego w ramach ZSIN - nierzetelnie realizował zadania związane z jego przygotowaniem i budową, ponieważ Główny Urząd Geodezji i Kartografii nie był do tego organizacyjnie przygotowany. Natomiast minister infrastruktury nie sprawował właściwego nadzoru nad Głównym Geodetą Kraju, w zakresie realizacji omawianych zadań.

W raporcie NIK obejmującym okres do połowy 2005 r. czytamy, że Główny Geodeta Kraju wdrażał ZSIN w 230 powiatach i miastach na prawach powiatu oraz 16 urzędach wojewódzkich, pomimo braku posiadania pełnej bazy danych ewidencyjnych (rejestr zasadniczy) i przy niedostatecznym zaawansowaniu prac nad zakładaniem rejestrów towarzyszących, ściśle związanych z katastrem nieruchomości (mapa zasadnicza, ortofotomapa, rejestr cen i wartości nieruchomości, geodezyjna ewidencja sieci uzbrojenia terenu). Ponadto budowę ZSIN realizowano na podstawie niespójnych systemów IT rejestrów, co utrudniało budowę całości systemu i ograniczało jego przydatność.

Co jest przyczyną?

Tymczasem w ocenie GUGiK właśnie IPE ma zapewnić integralność danych i ułatwić systematyczną modernizację i rozbudowę baz ewidencyjnych, za które odpowiadają powiaty. Gdyby powstała ustawa, to jasno by określiła zadania poszczególnych struktur państwa w procesie tworzenia ZSIN. Niestety - jak przyznają sami przedstawiciele GUGiK - zrezygnowano z napisania ustawy katastralnej o, siłą rzeczy, technicznym charakterze i nie zdecydowano się na stworzenie od nowa Prawa geodezyjnego i kartograficznego, lecz na jego nowelizację. Próba jej przeprowadzenia w Sejmie poprzedniej kadencji zakończyła się klapą. NIK nie docieka, co było przyczyną tej klęski, a szkoda.

Zdaniem Janusza Dygaszewicza, p.o. dyrektora Departamentu Informatyzacji i Rozwoju Państwowego Zasobu Geodezyjnego i Kartograficznego i zarazem członka Rady Informatyzacji działającej przy rządzie RP, nieuchwalenie nowelizacji ustawy to "klęska środowiska geodezyjnego, bowiem w tym czasie zarówno środowisko prawnicze, jak i ministerstwo finansów przeprowadziło odpowiednie ustawy sankcjonujące Zintegrowany System Katastralny i regulujące korzystanie z IPE"...

***

Więcej na ten temat piszemy w najnowszym wydaniu tygodnika Computerworld (nr 21/2006)