Cztery w jednym, czyli NASK
- Marek Młynarski,
- 28.06.1993
O Naukowej i Akademickiej sieci Komputerowej NASK pisaliśmy już w relacji z seminarium w Miedzeszynie k/Warszawy (CW nr 18/93 r.). Większość polskich uczelni wyższych i instytutów naukowych korzysta już z tej sieci, a pozostałe planują uruchomienie swoich węzłów sieci w najbliższym czasie, po uzyskaniu funduszy. Stworzenie własnego węzła NASK to nie tylko rodzaj nobilitacji dla uczelni czy instytucji, ale przede wszystkim uzyskanie dostępu do komputerowych baz danych, zbiorów bibliotecznych i ogólnoświatowej sieci poczty elektronicznej.
O Naukowej i Akademickiej sieci Komputerowej NASK pisaliśmy już w relacji z seminarium w Miedzeszynie k/Warszawy (CW nr 18/93 r.). Większość polskich uczelni wyższych i instytutów naukowych korzysta już z tej sieci, a pozostałe planują uruchomienie swoich węzłów sieci w najbliższym czasie, po uzyskaniu funduszy. Stworzenie własnego węzła NASK to nie tylko rodzaj nobilitacji dla uczelni czy instytucji, ale przede wszystkim uzyskanie dostępu do komputerowych baz danych, zbiorów bibliotecznych i ogólnoświatowej sieci poczty elektronicznej.
Ze względów historycznych, Naukowa i Akademicka Sieć Komputerowa składa się z czterech sieci, działających według różnych protokołów. Są to:
Wszystkie wymienione sieci, wchodzące w skład NASK, są ze sobą połączone i użytkownik każdej z nich może korzystać z usług innych sieci. Również poczty elektroniczne pracujące w NASK mogą być wzajemnie tłumaczone.
Zarządzanie siecią możliwe jest z każdego miejsca, obecnie jednak praca wszystkich multiplekserów połączonych z Warszawą jest kontrolowana i modyfikowana przez centralny węzeł NASK w Warszawie. Nowo podłączane węzły sieci X.25 są kontrolowane i konfigurowane również w Warszawie. Routery INTERNETu mogą być kontrolowane z Warszawy i Krakowa. Sieć DECNET kierowana jest z Gliwic.
Do końca roku struktura NASK składać się ma z trzech poziomów. Połączenia międzynarodowe realizowane będą przez europejski węzeł sieci sterowany ze Sztokholmu. Powinien on mieć, chociaż w jednej relacji, przepustowość 2 Mbps (250 tys. zn./sek). Węzeł krajowy powinna również, w głównych połączeniach, cechować taka przepustowość. Sieci lokalne w większych ośrodkach powinny umożliwiać przesyłanie powyżej 100 Mbps (12,5 mln zn./sek). Dobrym rozwiązaniem byłyby sieci typu ATM, szczególnie, że coraz częściej występują potrzeby transmisji multimedialnych. Niestety, koszty budowy takich sieci przekraczają możliwości finansowe NASK.
W sieci NASK działa obecnie 9 zespołów operatorów regionalnych. Są to regiony:
Instytucje, chętne do włączenia się w działalność Naukowej i Akademickiej Sieci Komputerowej, mogą uzyskać wszelkie informacje u kierowników regionów.
NASK - sieci X.25
W latach 1987-1990 uruchomione zostały pierwsze połączenia oraz opracowano polskie rozwiązania dla sieci X.25.
Działają cztery typy rozwiązań:
- Węzły i koncentratory bazujące na maszynach Mera 60, stanowiących odpowiedniki PDP 11/23 (Politechnika Śląska i Uniwersytet Warszawski).
- Procesor czołowy maszyn Odra i RIAD (Politechnika Wrocławska).
- Centralki typu CKP (Pol. Wrocławska i Ośr. Bad. Rozw. Telekomunikacji).
- Koncentratory i mikrohosty na komputerach IBM PC.
Węzeł centralny sieci X.25 zainstalowany jest w węźle NASK w Centrum Informatycznym Uniwersytetu Warszawskiego. Drugi węzeł znajduje się w Centralnym Ośrodku Informatyki Politechniki Warszawskiej. Węzeł centralny połączony jest z sieciami DATAPAK, POLPAK i CUPAK. Do węzła tego dołączony jest Starmaster firmy Gandalf pełniący funkcję gatewaya pomiędzy sieciami X.25, DECNET i INTERNET oraz system N1500 firmy Data Delecta, umożliwiający dostęp do sieci EARN. Węzeł ma połączenia ze strefowymi węzłami sieci X.25 NASK we Wrocławiu, Poznaniu, Gliwicach, Gdańsku, Toruniu i Krakowie oraz z węzłami regionalnymi w Lublinie, Łodzi i Białymstoku.
EARN w NASK
Korzystanie z tej sieci wymaga posiadania konta w jakimś węźle i dostępu do terminala połączonego z węzłem. Dostęp ten możliwy jest zarówno przez linie stałe, jak również przez modemy i ogólnodostępne linie telefoniczne. Obecnie główny węzeł sieci, PLEARN, umożliwia połączenia międzynarodowe na linii głównej Warszawa-Sztokholm (z szybkością do 256 kbps) oraz Warszawa- Wiedeń (z szybkością 64 kbps). EARN w Polsce liczy 21 węzłów, obejmujących centralne komputery (głównie IBM) dużych ośrodków uczelnianych. Węzeł PLEARN jest też zdefiniowany jako Gateway poczty elektronicznej pomiędzy Internetem a Earn. Poprzednio ruch pocztowy pomiędzy polskim EARNem a polskim INTERNETem odbywał się za pośrednictwem węzła w USA. Dzięki przejściom międzysieciowym (gateways) użytkownicy sieci mają możliwość komunikacji komputerowej ze wszystkimi znaczącymi sieciami badawczymi na świecie, w zakresie poczty elektronicznej, tworzącej forum wymiany informacji obejmujące 90 krajów.
INTERNET w NASK
Jest obecnie najbardziej rozwijającą się siecią w ramach NASK. INTERNET powstał z myślą o ułatwieniu połączenia wielu sieci lokalnych, umożliwia komunikowanie się komputerów niezależnie od miejsca i rodzaju ich fizycznego połączenia. Sieć można podzielić na trzy klasy; lokalne (LAN, Local Area Networks), miejskie (MAN, Metropolitan Area Networks) i rozległe, stanowiące połączenie sieci lokalnych z rozproszonymi komputerami.
Do przesyłania informacji opracowany został protokół transmisyjny TCP/IP (Transmission Control Protocol/Internet Protocol). Wywodzi się on z zastosowań wojskowych dla potrzeb Departamentu Obrony USA. Jest to obecnie protokół transmisji nie związany z żadnym producentem czy typem komputera. Jest uniwersalny i może być stosowany praktycznie na wszystkich komputerach i systemach operacyjnych.
W Polsce rozwój tej sieci rozpoczął się w 1991 r., po uzyskaniu zezwolenia na dołączenie do sieci światowej. Miało to zasadnicze znaczenie, bowiem organizacja sieci przewiduje, że każde pracujące w niej urządzenie będzie miało swój własny, w skali światowej, numer. Numery te przyznaje Network Information Center (NIC) w USA. Wzrastająca popularność tej sieci wynika z niewielkiego kosztu instalacji oraz małych wymagań sprzętowych.
Sieć INTERNET w Polsce ma obecnie strukturę gwiazdy, wszystkie działające ośrodki dołączone są do Warszawy. Stąd dopiero informacje przekazywane są do innych ośrodków w kraju i za granicą. Łączność ze światem zapewniają dwa łącza - ze Sztokholmem oraz z Wiedniem. Na poziomie połączeń krajowych łączność w sieci zapewnia, zainstalowane w Centralnym Węźle NASK w Warszawie, urządzenie AGS+ firmy CISCO. Urządzenia tej firmy pracują także w węzłach regionalnych. W niektórych, większych ośrodkach zainstalowane zostały światłowodowe sieci miejskie (MAN). Umożliwiają one bardzo szybkie i niezawodne przesyłanie danych; trwają prace nad uruchomieniem takiej sieci w Warszawie.
INTERNET w NASK umożliwia przesyłanie poczty komputerowej (Mail), zdalną transmisję zbiorów (File Transfer), interakcyjną pracę na odległych maszynach (Telnet, Rlogin), bezpośrednią komunikację pomiędzy terminalami (talk, write), dostęp do odmiennych struktur plikowych (Network File System, NFS) oraz szereg innych usług.
DECNET w NASK
Sieć ta związana jest ściśle z komputerami VAX. Łączy obecnie politechniki w: Gliwicach, Poznaniu, Krakowie, Wrocławiu, Warszawie, Łodzi (wraz z Uniwersytetem) oraz AGH w Krakowie, AE we Wrocławiu i Agencję NASK UW w Warszawie. Ze względu na dużą ilość pracujących w wyższych uczelniach mikrokomputerów IBM, coraz powszechniej instalowane jest oprogramowanie PATHWORKS, umożliwiające m.in. korzystanie z poczty elektronicznej X400, interaktywne przeszukiwanie odległych baz danych, pracę pod MS Windows, kopiowanie zbiorów i emulację terminala IBM 3270 oraz VT320. Wydaje się jednak, że w miarę wyposażania ośrodków naukowych w coraz nowocześniejszy sprzęt i unifikacji sieci komputerowych, sieć DECNET może liczyć tylko na bardzo umiarkowany rozwój.
Łącza NASK
Naukowa i Akademicka Sieć Komputerowa korzysta przede wszystkim z łączy dzierżawionych od Telekomunikacji Polskiej S.A. i Telbanku. W sieci NASK obsługiwane są cztery protokoły; X.25 dla sieci pakietowych, BSC/SNA dla dużych komputerów IBM, TCP/IP dla sieci Internet oraz DECNET dla komputerów VAX. Częściowo odchodzi się od stosowania połączeń satelitarnych. Modemy dołączone do miejskich linii telefonicznych są produkcji kanadyjskiej firmy Memotech i działają zgodnie z zaleceniami V.32, V.22 bis, V.22, CCITT. Prędkość transmisji wynosi 1200-9600 b/s. Dla niektórych protokołów transmisji na łączach komutowanych, wyposażonych w sprzętową korekcję błędów i w system kompresji danych, można osiągnąć nawet 19 200 b/s.
Sieć NASK częściowo działa na zasadach komercyjnych. Funkcjonujący system opłat przewiduje nieodpłatne usługi w sieci EARN, płatne usługi zagraniczne X.25, zróżnicowanie opłat użytkowników korzystających z sieci INTERNET. System płatności ma, przynajmniej częściowo, pokryć koszty linii dzierżawionych oraz rozbudowy sieci.
Prawne podstawy działalności NASK
Od września 1992 r. NASK działa jako operator sieci telekomunikacyjnej, za zezwoleniem Ministra Łączności. Pozwoliło to na szereg działań porządkujących i inwentaryzujących działanie sieci. Prowadziły one do opracowania takiego technicznego i organizacyjnego, szkieletowego modelu działania sieci, aby za jej działanie oraz skutki, odpowiedzialność ponosił operator sieci.
Przyszłość NASK
Egzystencja i rozwój sieci NASK wydaje się mieć bardzo mocne podstawy. Prawie na pewno uczestniczyć w sieci będą wszystkie polskie uczelnie wyższe oraz ich filie. Działalnością NASK zainteresowane są też nie tylko instytuty badawcze, ale i urzędy administracji państwowej. Ze względu na użytkowników, którymi są w znakomitej większości pracownicy naukowi oraz ze względu na dostępność i otwarte zasady działania sieci, NASK może się stać zaczynem rozwoju polskiej odmiany części rozwoju nauki, przy wykorzystaniu techniki komputerowej. Obecnie sieć NASK wykorzystywana jest głównie jako poczta elektroniczna. Jak widać, przysłowiowa gadatliwość naukowców, znalazła nowe środki rozwoju.
Na razie należy życzyć wszystkim placówkom badawczo-naukowym jak najszybszego zdobycia funduszy i włączenia się do sieci NASK.