Telefonia VoIP skutecznie zastępuje tradycyjne sieci telefoniczne. Coraz trudniej jest kupić centralę PBX, która nie obsługiwałaby także ruchu VoIP. W ciągu najbliższych lat telefonia IP będzie zwiększała swój udział w rynku, wypierając dotychczasowe sieci PSTN, a wraz ze wzrostem popularności WLAN może zagrozić również sieciom GSM.

Według danych Infonetics Research, w minionym roku sprzedaż IP PBX wzrastała gwałtownie, podczas gdy rynek systemów TDM wykazał zahamowanie dynamiki, co wróży zbliżającą się tendencję spadkową.

Sprzedaż czystych central IP w pierwszym kwartale 2008 wzrosła o 3% w porównaniu z ostatnim kwartałem zeszłego roku, a w porównaniu rok do roku aż o 76%. Całkowity dochód ze sprzedaży systemów PBX wzrósł o 8% w skali roku. Wśród wszystkich wdrożonych na świecie central 63% stanowiły centrale hybrydowe IP-TDM. Potencjał rynku jest spory i do 2010 r. ma wynieść 11,9 mld USD.

Liderem rynku central IP PBX pozostaje Avaya, a za nią plasują się Cisco z Siemensem. Cisco przoduje natomiast pod względem sprzedaży biurkowych telefonów IP i softphonów.

Telefonia IP jest obecnie jednym z głównych obszarów rozwoju branży IT, zarówno pod względem liczby wprowadzanych nowych produktów, jak i wysokości obrotów.

Użytkownicy coraz częściej zauważają możliwość integracji VoIP ze swoimi aplikacjami, ale także rozszerzenie form komunikacji o wideo czy współdzielenie pulpitu.

Telefonia IP zmienia sposób funkcjonowania firm. To nie tylko tańsze możliwości telekomunikacyjne, lecz także śledzenie dostępności użytkownika, dostęp poprzez różne interfejsy, portale komunikacyjne, czy łatwe powiązanie z bazami danych. Obecny kierunek, w jakim przesuwa się komunikacja, to multiplatformowość i multimedialność.

Rynek telefonii IP

Według szacunków firmy analitycznej PMR, wartość polskiego rynku usług telekomunikacyjnych w 2007 r. wyniosła 38,8 mld zł. Segment telefonii IP stanowi łakomy kąsek zarówno dla operatorów, jak i producentów sprzętu.

Dla operatorów jest to szansa na podtrzymanie wielkości przychodów wobec nieuchronnego kurczenia się dochodów z telefonii PSTN, a w przyszłości także GSM.

Jeśli wierzyć danym opublikowanym niedawno przez UKE w "Raporcie o stanie rynku telekomunikacyjnego w 2007 roku" - "na przestrzeni lat 2004-2007 obserwowano spadek wielkości przychodów z usług telefonii stacjonarnej. Najwyższy zanotowano w 2006 r. Wyniósł on wówczas 18%. W 2007 r. spadek wartości rynku był nieco mniejszy i wyniósł ok. 11%. Telekomy mając świadomość nieodwracalności tej tendencji, migrują w stronę operatorów VoIP-owych. O tym, że proces ten już się dokonuje, świadczy przykład France Telecom. Ten jeden z największych operatorów w Europie, jest zarazem największym operatorem VoIP. Według oszacowania InfoCom ze stycznia 2008 r., w czerwcu 2007 r. FT miał 3,57 mln abonentów VoIP, co stanowiło 14-proc. udział w rynku. W tym samym czasie w Polsce z jego usług korzystało 71 tys. abonentów. Tą samą drogą podążają BT i Deutsche Telekom.

Serwis money.pl podaje, że w Polsce największy operator - EasyCall - obsługuje blisko 200 tys. abonentów. Rekordzistą pod względem liczby operatorów VoIP jest Wielka Brytania, z ofertą ponad 100 dostawców.

Motywy inwestycji w IP

Nadal jedną z głównych przyczyn inwestycji w VoIP jest potencjalnie niższa cena. Ale tu uwaga - wraz ze spadkiem cen połączeń tradycyjnych, coraz trudniej jest uzyskać zauważalne oszczędności na kosztach połączeń, które uzasadniałyby inwestycję w sprzęt VoIP i jego utrzymanie. Przykładem niech będzie fińska Sonera, która ze względu na znikome zainteresowanie zawiesiła ofertę VoIP. Spowodowane było to identycznymi cenami jak przy połączeniach PSTN, zadziałał tu mechanizm "jeśli nie widać różnicy - to po co przepłacać".

Na szczęście coraz więcej osób i firm dostrzega możliwości, jakie niesie telefonia IP. Usługi dodane to: integracja z firmowymi aplikacjami, bazami danych, wideokonferencje, śledzenie dostępności użytkownika, komunikacja za pośrednictwem IM, dostęp z różnych terminali i in.

Perspektywy

Perspektywy rozwoju VoIP na najbliższe lata wydają się świetliste i nie ma na razie technologii, która mogłaby im zagrozić.

Z jednej strony od kilku lat wartość rynku telefonii stacjonarnej wykazuje tendencję spadkową. Z drugiej, liczba osób korzystających z usług dostępu do internetu w Polsce, w ciągu 2007 r. wzrosła do 12,7 mln, co stanowiło przyrost o ponad 21% (źródło UKE). Łącząc te obydwa trendy z coraz powszechniejszą świadomością technologii VoIP, należy oczekiwać dalszego wzrostu popularności tego typu połączeń.

UKE twierdzi, że wśród głównych przyczyn spadku wartości przychodów z połączeń PSTN należy wymienić wzrastającą popularność połączeń w technologii IP, głównie za pomocą tzw. komunikatorów głosowych. Jest to częściowa prawda, gdyż wspomniane przez UKE komunikatory głosowe znajdują zastosowanie głównie wśród użytkowników indywidualnych.

Nie wspomniano natomiast słowem o działających w Polsce operatorach VoIP (SIP). Z ich oferty korzystają zarówno firmy, jak i co bardziej świadomi technicznie użytkownicy domowi.

Warto przypomnieć, że świadczenie VoIP ma charakter ponadgraniczny, tzn. użytkownik podłączony do internetu w Polsce może korzystać z usługodawcy VoIP w Wielkiej Brytanii. Nie można również zapominać o firmach, w których odległe, często zagraniczne oddziały scalane są w jedną, wydzieloną sieć VoIP (np. poprzez VPN), a punkt styku z publiczną siecią telefoniczną następuje w centrali firmy.

Świadomość VoIP

Według badania Infonetics Research, technologię VoIP w Europie i USA wykorzystuje 36% dużych firm, 23% średnich i 14% małych.

TNS OBOP przeprowadził w listopadzie 2007 r., na zlecenie firmy IPFON, badanie reprezentatywnej próby 1001 Polaków, w wieku powyżej 15. roku życia. Respondenci zostali zapytani o to, czy wiedzą czym jest telefonia internetowa (tzw. VoIP). Badanie pokazało, że z telefonii VoIP korzysta regularnie 1% Polaków. Różnice są widoczne przy kolejnych odpowiedziach: 6% badanych ma świadomość, czym jest VoIP i zdarzyło im się z niego korzystać (przed rokiem 1%), 17% również wie, czym jest VoIP, ale z tego rozwiązania jeszcze nie korzystało (rok wcześniej 5%). Kolejnych 15% coś słyszało o telefonii VoIP (wcześniej - 5%), natomiast 60% nadal nie wie, czym ta telefonia jest (w poprzednim badaniu 88%).

Komunikacja jako usługa - CaaS

Migracja telefonii na sieci IP umożliwiła pełny outsourcing firmowych systemów telekomunikacyjnych. Usługi te określane jako CaaS (Communications-as-a-Service) powoli zdobywają rynek. Gartner definiuje CaaS jako telefonię IP zlokalizowaną i zarządzaną w centrach danych dostawców niezależnych.

Wiele firm ma naturalną obawę przed wyniesieniem systemu telekomunikacyjnego do obcej firmy. Według Gartnera rynek CaaS w 2007 r. osiągnął wartość 252 mln USD, w 2008 r. ma być na poziomie 576,2 mln, a w 2009 r. - 742 mln USD. Usługi te oferują już zarówno operatorzy telekomunikacyjni, jak i providerzy SIP.

Usługi komunikacyjne mogą obejmować VoIP, instant messaging (IM), systemy pracy grupowej i wideokonferencje, a wykorzystywać sieci stacjonarne i mobilne. Usługodawca zajmuje się zarówno sprzętem, jak i oprogramowaniem oraz gwarantuje QoS.

Z punktu widzenia firm na korzyść wykupienia usługi komunikacyjnej CaaS wpływa przewidywalność kosztów telefonii, brak jednorazowej inwestycji w cały system oraz przeniesienie ryzyka technologicznego na dostawcę usługi.

Nowości w protokołach - SIPconnect 1.0

Z początkiem roku SIP Forum ogłosiło ratyfikację specyfikacji SIPconnect wer. 1.0. Definiuje ona mechanizmy bezpośredniej wymiany ruchu (tzw. peering) pomiędzy centralami IP PBX obsługującymi SIP a sieciami operatorów VoIP. SIPconnect tworzy interfejs do wymiany ruchu, definiując wymagane protokoły, funkcje i zasady implementacji. Oparty jest na protokole SIP, ale oprócz sygnalizacji połączeń obejmuje wyższe warstwy, tj. standard mediów, obsługiwana funkcjonalność, billing i bezpieczeństwo. Umożliwia operatorom świadczenie spersonalizowanych usług. Identyfikacja użytkownika następuje za pomocą pola "FROM" wiadomości SIP, po czym z bazy danych o użytkownikach pobierane są indywidualne uprawnienia do usług.

Zalety SIPconnect:

• dla użytkowników końcowych możliwość zlikwidowania wymogu posiadania kosztownych bram, szybsze dostarczanie przez operatora nowych funkcjonalności,
• dla integratorów oznacza uproszczenie integracji i testowania sieci telekomunikacyjnych,
• dla producentów sprzętu i oprogramowania redukuje czas i ilość zasobów potrzebnych do weryfikacji współdziałania z różnymi produktami.

Oddzielne protokoły dzięki SIPconnect mogą być zamknięte w jeden interfejs. Podobnie producenci mogą integrować w jednym urządzeniu różne funkcjonalności, np. SIP Proxy Serwer, centralę IP PBX oraz firewall. Specyfikacja SIPconnect wymaga, aby zarówno dostawca, jak i klient korzystali z domeny obsługiwanej przez autorytatywny serwer DNS, lub dostawca sam założył dla swojego klienta poddomenę DNS. Uwierzytelnianie może następować za pomocą protokołu TLS. Wskazywanie adresata połączenia następuje za pomocą pola TO nagłówka SIP na dwa sposoby: "To:<sip:+[adres_w_formacie_E.164]@[domena_dostawcy_VoIP];user=phone>" albo "To <tel:+[adres_w_formacie_E.164] >".

Zlikwidowanie pośredniczącej bramy pomiędzy operatorem a firmową centralą IP PBX powinno poprawić jakość dostarczanych usług QoS oraz umożliwić operatorowi jej monitoring.