Model organizacji wirtualnej

Wzrastająca zmienność wymagań oraz warunków rynkowych spowodowała duże rozproszenie przestrzenne struktur organizacyjnych przedsiębiorstw i powstanie OW. W odróżnieniu od tradycyjnej organizacji, jest to organizacja pozorna (niewidzialna), pozbawiona tradycyjnej struktury fizycznej (budynki, personel, akty normatywne i in.) i zarządu, jednakże funkcjonująca jak każda organizacja fizyczna.

Koncepcja OW przejawia się w dynamicznym i elastycznym zaspokajaniu popytu abstrakcyjnego na dane produkty i usługi, wykonywane przez konkretnych producentów w określonych miejscach. OW jest zorientowana na zadania, a ich realizację powierza się satelitarnym (względem OW) firmom outsourcingowym o różnych specjalnościach i kompetencjach kluczowych. Głównym zadaniem OW jest sterowanie, nadzór i koordynacja działań firm satelitarnych, czyli Przedsiębiorstw Partnerskich (PP), za pomocą technologii teleinformatycznych, w tym - Internetu i intranetu. W OW występuje - podobnie jak w organizacji rzeczywistej - system zarządzania i system wykonawczy, zwany również systemem nadzoru i sprzężenia zwrotnego. System zarządzania (przeciwieństwo instytucji scentralizowanego zarządzania) i wykonawczy OW cechuje pełna elastyczność i adaptacyjność, ponieważ obydwa systemy są sytuacyjnie dostosowane do rzeczywistego systemu zarządzania i wykonawczego. Tę dynamiczną adaptacyjność określają jawne i niejawne reguły funkcjonowania OW (rys. 2).

W rozwiązywaniu problemów wewnętrznych OW biorą udział systemy zarządzania wszystkich lub większości PP, rzeczywistych uczestników "wspólnoty", zaś generalne uzgodnienia i umowy są negocjowane w toku strategicznych sesji roboczych, w których uczestniczą kierownictwa wszystkich PP. Natomiast w sterowaniu realizacją zadań partnerów zewnętrznych bierze udział tylko kilka (czasem tylko jeden) systemów zarządzania PP, które spełniają funkcję systemu zarządzania OW. Sytuacja ta najczęściej występuje w procesach wymiany, gdzie wyróżnia się następujące fazy:

1. Poszukiwanie i informacja (operacje zarządzania);

2. Kontraktowanie (operacje zarządzania);

3. Obsługa i realizacja wymiany (operacje systemu wykonawczego).

Faza 1 obejmuje poszukiwanie i informację: jak OW pozyskuje i traktuje potencjalnych klientów? Jak jest zorganizowany marketing? Czy każde przedsiębiorstwo partnerskie prowadzi własny marketing dla wszystkich produktów OW? W fazie 2 następuje kontraktowanie: kto prowadzi negocjacje z klientem? Kto zawiera kontrakt z klientem? Kto jest kontraktorem generalnym? Zaś faza 3 określa obsługę i realizację: jak są powiązane różne systemy wykonawcze poszczególnych partnerów?

Kto spotyka i obsługuje klienta? Jak są przyjmowane oferty i jak jest prowadzona rachunkowość?

Podobne zagadnienia są badane w toku zawierania kontraktów z dostawcami. Ustalenia te nie dotyczą pozostałych uczestników obsługi procesów, czyli banków, urzędów skarbowych, związków zawodowych, stowarzyszeń i innych organizacji. OW powstaje zatem w wyniku radykalnych przeobrażeń dotychczasowych jej działań i metod zarządzania nimi. Zmiany te - nazywane coraz częściej wirtualizacją - mają na celu zapewnienie OW możliwości elastycznego dostosowywania się do ciągłych zmian w otoczeniu.

Wirtualizacja zmierza do wyeliminowania nieefektywnych i niesprawnych działań organizacji i zastępowania ich działaniami efektywniejszymi, wykonywanymi przez obce organizacje (outsourcing). Wirtualizację uważa się za najnowszą, a zarazem najbardziej radykalną formę gospodarowania i zarządzania, w Polsce mało jeszcze upowszechnioną.

Usprawnianiu procesów realnych i struktur zarządzania w toku wirtualizacji sprzyja zatem reengineering (restrukturyzacja gospodarcza) i outsourcing (kooperacja zewnętrzna). Reengineering i outsourcing stwarzają warunki do wprowadzenia wirtualizacji, jako najwyższej formy przeobrażeń modelowych w gospodarce globalnej.