Materiał promocyjny „Na każdym zebraniu jest taka sytuacja, że ktoś musi zacząć pierwszy” (Rejs, 1970, reż. M. Piwowarski). Czy wiesz, że Internet naukowcy wymyślili i zaczęli budować wyłącznie dla siebie? Więc teraz czytasz o tym w Sieci, bo kiedyś ktoś wpadł na pomysł, że z Internetu powinni móc korzystać wszyscy chętni. Ktoś ten pomysł zrealizował jako pierwszy.
Geneza Internetu w Polsce
Środowisko naukowe w Polsce podejmowało próby stworzenia sieci komputerowej łączącej ośrodki akademickie już od początku lat 70. ubiegłego wieku. Międzyuczelniana Sieć Komputerowa (MSK), docelowo łącząca 5 lokalizacji, została uruchomiona w 1984 r. Powodzenie tego przedsięwzięcia było inspiracją dla projektu budowy Krajowej Akademickiej Sieci Komputerowej (KASK), który co prawda nie został wcielony w życie, ale stał się podwaliną NASK-u. Powstała w kwietniu 1991 r. Naukowa i Akademicka Sieć Komputerowa połączyła 11 regionów sieci ośrodków uczelnianych w Polsce – i zestawiła pierwsze połączenia z globalną siecią internetową.
Wśród pracowników naukowych Wydziału Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego (FUW), którzy z wyjątkową pasją angażowali się w tworzenie sieci komputerowych i nawiązanie łączności z zagranicznymi ośrodkami akademickimi, był dr Roman Szwed. Jego głębokie przekonanie, że Internet okaże się przełomowym wynalazkiem, w połączeniu z frustrującym brakiem możliwości realizacji swojej wizji rozwoju technologicznego sieci komputerowej w ramach uczelni, zaowocowało otwarciem się na inne opcje kariery zawodowej.
Jak Internet trafił do ATM (lub odwrotnie)
ATM, dokładnie: Przedsiębiorstwo Produkcyjne ATM spółka cywilna, specjalizował się w produkcji elektroniki lotniczej (m.in. budował rejestratory lotnicze szybkiego dostępu, czyli tzw. czarne skrzynki). Spółka zajmowała się także sprzedażą sprzętu komputerowego PC, który dostarczała m.in. na FUW, i stąd znał ją Roman Szwed, szef grantu badawczego, z którego funduszy zbudowano wydziałowy LAN.
W dużym skrócie, pod koniec 1991 r. Roman Szwed podjął się utworzenia i prowadzenia (w niepełnym wymiarze czasowym) wydzielonej jednostki biznesowej w PP ATM, która zajmowała się dystrybucją maszyn Silicon Graphics Inc. (SGI), wówczas jednej z czołowych firm IT w Dolinie Krzemowej. Jednocześnie Szwed zainteresował udziałowców spółki absolutną nowinką techniczną, dotąd znaną praktycznie wyłącznie w środowisku naukowo-akademickim, czyli Internetem. I tak na początku 1992 r. ATM został pierwszą firmą w Polsce, która uzyskała podłączenie do Internetu (za pośrednictwem NASK-u).
Pierwszy komercyjny dostawca Internetu w Polsce
Tak został wykonany pierwszy krok poza naukowo-akademicką bańkę, w której dotąd znajdował się – wciąż będący w powijakach – Internet w naszym kraju. Za sprawą wizjonerstwa Romana Szweda ATM szybko wykonał kolejny krok. Na mocy umowy z NASK-iem zawartej 18 maja 1993 r. ATM zaczął świadczyć usługi dostępu do Internetu jako pierwszy komercyjny dostawca w Polsce. Donosił o tym m.in. Computerworld w numerze 41/93.
Z usług Internetu Komercyjnego w Polsce (IKP) , bo pod taką marką ATM je oferował, mogli więc skorzystać wszyscy chętni (choć w pierwszych miesiącach tylko w Warszawie). Wśród pierwszych klientów trzeba wymienić przede wszystkim wydawnictwo Agora (Gazeta Wyborcza) i PAP (Polska Agencja Prasowa).
IKP świadczył usługi: LOCAL (poczta ograniczona do użytkowników ikp.atm.com.pl), MAIL i FULL. W ramach tej ostatniej dostępne były programy: telnet, rlogin, ftp, mail, talk, write i gopher. Szczegóły można znaleźć w newsie z 14 lutego 1994 r. zamieszczonym na computerworld.pl.
Inni dostawcy usług internetowych
ATM IKP przez rok nie miał komercyjnej konkurencji, czyli poza NASK-iem. W czerwcu 1994 r. w Warszawie Stan Tymiński (niesławny kandydat na prezydenta w wyborach 1990 r.) uruchomił Maloka BBS (Bulletin Board System) z dostępem do Internetu. Jego usługi internetowe były 3 razy tańsze od oferty NASK-u. Jednak w połowie 1995 r. Sejm znowelizował ustawę o łączności, a wprowadzenie płatnych koncesji na świadczenie usług internetowych istotnie zmniejszyła opłacalność tego biznesu. Dlatego w 1996 r. Tymiński zrezygnował z prowadzenia działalności telekomunikacyjnej w Polsce.
W styczniu 1995 r. pojawił się dostawca w Łodzi, który świadczył usługi pod nazwą Publiczny Dostęp do Internetu. Niestety, nie przetrwał wprowadzenia opłat koncesyjnych.
W kwietniu 1995 r. powstała firma Polbox, założona przez Tomasza Kępińskiego i Rafała Wiosnę, która otrzymała trzecią w historii koncesję. Polbox odniósł niekwestionowany sukces na rynku usług internetowych, a poza tym został zapamiętany jako pierwszy polski dostawca Internetu, który zaoferował użytkownikom darmowe konta e-mailowe (w grudniu 1996 r.).
Zaraz, zaraz, a co z Telekomunikacją Polską?
Otóż TP SA na poważnie „weszła” do Internetu w maju 1995 r., uruchamiając sieć POLPAK-T w protokole TCP/IP (pierwotna sieć TP SA pod nazwą POLPAK działa w protokole X.25). Na początku lat 90. ówczesny monopolista telefoniczny nie dostrzegał ogromnego potencjału Internetu kiełkującego w naszym kraju.
Usługę wdzwanianego dostępu do Sieci za pośrednictwem numeru 0-202122 TP SA wprowadziła dopiero w kwietniu 1996 r. Nawiązywanie połączeń z Internetem stało się osiągalne dla każdej osoby z dostępem do linii telefoniczną (i modemem), ponieważ płaciło się jedynie za wykorzystane impulsy telefoniczne, czyli tyle co za rozmowę. Trzeba jednak zaznaczyć, dodzwonienie się pod 0-202122 nie należało do łatwych ze względu na dużą liczbę chętnych. Pobieranie i przesyłanie czegokolwiek też zajmowało sporo czasu, bo i jakość, i wydajność połączeń z Siecią były niskie. Można więc powiedzieć, że częste korzystanie z Internetu via TP SA było sportem dla osób cierpliwych i o dość zasobnych portfelach.
Pierwsza światłowodowa sieć miejska (MAN)
Wracając do ATM, warto wspomnieć, że od stycznia 1994 r. działalność teleinformatyczna była prowadzona w ramach odrębnej spółki ATM sp. z o.o. , która w lipcu 1997 r. przekształciła się w spółkę akcyjną. Na czele zarządu ATM od początku stał Roman Szwed.
Po wejściu TP SA na rynek usług dostępowych dalsze działanie ATM IKP w dotychczasowym modelu biznesowym stanęło pod znakiem zapytania. Usługi IKP nadal broniły się wyższą jakością i stabilnością połączeń, więc klientów wciąż przybywało, jednak dla zarządu ATM szybko stało się jasne, że stworzenie prawdziwie konkurencyjnej oferty dla biznesu wymaga wydajniejszej i niezależnej od TP SA infrastruktury dostępowej.
Prezes ATM od dawna wierzył, że przyszłością Internetu jest światłowód i w tej technologii chciał zbudować sieć metropolitalną w Warszawie. Aby sfinansować tę inwestycję, w 1998 r. ATM wydzielił działalność IKP do odrębnej spółki pod nazwą AToM SA, a następnie w 1999 r. sprzedał amerykańskiej firmie Global Tele Systems, powszechnie znanej jako GTS.
ATM miał już doświadczenie w zestawianiu sieci miejskich (w 1995 r. firma zbudowała pierwszy MAN). Warszawską sieć światłowodową zaprojektował tak, aby przez studzienki kanalizacyjne będące własnością TP SA dotrzeć światłowodem do blisko 200 centrów biznesowych działających w stolicy. Już w styczniu 2001 r. , gdy gotowa była znaczna część sieci nazwanej ATMAN (ATM + MAN), ATM zaczął świadczyć usługi szerokopasmowego dostępu do Internetu. Oferta była przeznaczona wyłącznie dla firm i instytucji.
Tak powstała pierwsza w Polsce sieciowa infrastruktura światłowodowa, która nie należała do monopolistycznej TP SA. To także zaczątek krajowej sieci Atman, którą z czasem zbudował ATM (od 2021 r. działający pod nazwą Atman).
Pierwszy punkt wymiany ruchu internetowego (Internet exchange)
Internet to nie tylko łącza i punkty dostępowe (PoP), ale także punkty (węzły) zwane Internet exchange, w których m.in. operatorzy, telekomunikacyjny, ISP, portale internetowe, media i inny dostawcy treści mogą bezpośrednio wymieniać się między swoimi sieciami ruchem IP (to tzw. peering).
W Polsce pierwszy taki niekomercyjny punkt, nazwany roboczo GIX, został uruchomiony w 1997 r. Do ATM IKP (później AToM) i Internet Technologies, założycieli i pierwszych uczestników tego IX-a, wkrótce dołączyli: Centrum Informatyczne Uniwersytetu Warszawskiego (CIUW), Supermedia, Medianet, Polska On-Line, Polbox i in. Natomiast pierwszy komercyjny punkty wymiany ruchu powstał w 2001 r. Założycielem wrocławskiego WRIX była firma KORBANK. Węzeł nadal prężnie działa.
Po wybudowaniu sieci światłowodowej i wznowieniu świadczenia usług internetowych ATM również chciał stworzyć komercyjny IX. I tak w 2006 r. we współpracy partnerskiej z Crowley Data Poland uruchomiony został AC-X. Gdy Crowley wycofał się z tego przedsięwzięcia, w 2012 r. ATM zmienił nazwę punktu na Thinx IX. Poza 3 głównymi węzłami w Warszawie, węzły dostępowe Thinx znajdują się w 13 miastach. Od początku 2023 r. należący do Atmana Thinx notuje ruch na poziomie 1 Tb/s i wciąż rośnie.
Również w 2006 r. powstał PLIX, największy punkt wymiany ruchu w Polsce. W 2016 r. został wchłonięty przez amerykańską firmę Equinix i działa pod nazwą Equinix Internet Exchange Warsaw. Z kolei EPIX zaczął się tworzyć ok. 2008 r., kiedy to lokalne sieci internetowe na Śląsku zaczęły się łączyć i powstało Stowarzyszenie e-Południe. Obecnie właścicielem punktu EPIX jest Grupa MiŚOP (Mali i średni Operatorzy Telekomunikacyjni).
Centra danych
W miarę rozwoju globalnej sieci potrzeba było coraz więcej zasobów do przechowywania i serwowania treści, udostępnianych za jego pośrednictwem. Dlatego Internet już od dawna nie mógłby działać bez centrów danych. Część operatorów telekomunikacyjnych zainwestowało w większe lub mniejsze ośrodki przetwarzania danych na własne potrzeby, a niektórzy także na potrzeby swoich klientów. Wśród nich znalazł się ATM SA, który od 2002 r. świadczy usługi kolokacji serwerów, a od 2004 r. rozbudowuje swoją infrastrukturę data center.
Stopniowo powiększając liczbę obiektów kolokacyjnych, a także rozszerzając zakres usług, w 2011 r. ATM stał się liderem rynku data center w Polsce (według raportu PMR). Od tamtej pory nieprzerwanie dysponuje największą powierzchnią DC w naszym kraju i jako Atman świadczy usługi: kolokacji, serwerów dedykowanych, lokalnej chmury obliczeniowej, dostępu do Internetu (wraz z ochroną anty-DDoS i in.), transmisji danych, dedykowanych połączeń do chmur globalnych (cloud connnect), peeringu i tranzytu IP via Thinx IX, a także backupu (BaaS), object storage i zarządzania infrastrukturą IT.
Podsumowanie
Historia powstania i rozwoju Internetu jest fascynująca. Obfituje w szczegóły, których nie sposób umieścić w krótkim artykule. Zainteresowanych zachęcamy do sięgnięcia do literatury i poszukania dalszych informacji w Internecie ;-)