Wycena ryzyka
- Marcin Peterlik,
- 29.04.2006
Ocenie pod względem ryzyka poddanych zostało prawie 200 branż przemysłowych i ponad 120 nieprzemysłowych. Zostały one podzielone na pięć kategorii ryzyka - od małego, poprzez średnie, podwyższone i wysokie, do bardzo wysokiego.
Ocenie pod względem ryzyka poddanych zostało prawie 200 branż przemysłowych i ponad 120 nieprzemysłowych. Zostały one podzielone na pięć kategorii ryzyka - od małego, poprzez średnie, podwyższone i wysokie, do bardzo wysokiego.
Ryzyko podejmowania inwestycji rzeczowych definiuje się jako potencjalny stopień zagrożenia realizacji założonych przez inwestora celów ekonomicznych. Problemem przy ocenie ryzyka jest jego niemierzalny charakter. W swoich badaniach Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową wykorzystuje własną bazę danych finansowych branż opracowaną na podstawie informacji GUS, a także jakościowe oceny eksperckie odzwierciedlające niemierzalne aspekty ryzyka inwestycyjnego o charakterze prognostycznym. IBnGR od 13 lat prowadzi badania ryzyka w polskiej gospodarce w układzie branżowym1. To już 26. raport półroczny, w którym oceniono ryzyko w polskiej gospodarce w I połowie 2006 r.
Ryzyko inwestycyjne jest postrzegane jako wynik oddziaływania trzech podstawowych aspektów, z których każdy opisywany jest przez zestaw odpowiednich zmiennych:
- aspekt efektywnościowy, oddający czynniki ryzyka, które zależą bezpośrednio od samych branż i ich zachowań ekonomicznych;
- aspekt strukturalny, reprezentujący czynniki kształtowane przez specyfikę strukturalną działalności branży;
- aspekt systemowy, stanowiący wyraz regulacji i uwarunkowań określonych przez państwo.
Ryzyko rośnie
Według oceny IBnGR, w pierwszej połowie 2006 r. w polskiej gospodarce nastąpił wzrost ryzyka inwestycyjnego w porównaniu z poprzednimi sześcioma miesiącami. Choć wzrost ryzyka jest raczej umiarkowany, mamy jednak do czynienia z odwróceniem tendencji obserwowanej od kilku lat.
Zobacz również:
- GenAI jednym z priorytetów inwestycyjnych w firmach
- Szef Intela określa zagrożenie ze strony Arm jako "nieistotne"
- International Data Group powołuje Genevieve Juillard na stanowisko CEO
O wzroście ryzyka w gospodarce zadecydowało pogorszenie wyników finansowych w sektorze przedsiębiorstw w porównaniu z poprzednim analizowanym okresem i niepewność związana z polityką gospodarczą nowego rządu. Zwycięska partia w czasie kampanii wyborczej postulowała wiele rozwiązań, które należy uznać za niesprzyjające rozwojowi gospodarczemu i pogarszające klimat inwestycyjny. Wskazać tu można choćby postulat ograniczenia niezależności banku centralnego czy zapowiedź rozszerzenia zakresu polityki socjalnej.
Pierwsze miesiące pracy nowego rządu nie dały jasnej odpowiedzi, ile z tych postulatów i w jakim zakresie będzie realizowanych. Pojawiły się natomiast nowe elementy pogarszające klimat inwestycyjny - chodzi na przykład o wypowiedzi członków rządu, w których krytyce poddana została działalność części inwestorów zagranicznych. Rząd wycofał się też z kilku zapowiedzi odbieranych wcześniej przychylnie przez przedsiębiorców, między innymi z obniżenia podatku VAT.
Niepokój środowisk gospodarczych budzi w największym stopniu przedłużająca się niepewność polityczna i konieczność współpracy rządu mniejszościowego z partiami populistycznymi, nastawionymi antyliberalnie. Ugrupowania populistyczne, w zamian za poparcie rządu, żądają realizacji swoich szkodliwych koncepcji gospodarczych. Już sama hipotetyczna możliwość ich realizacji negatywnie wpływa na klimat inwestycyjny - gdyby rzeczywiście zaczęły obowiązywać, należałoby się liczyć z poważnym załamaniem popytu inwestycyjnego w polskiej gospodarce.
Sektor najmniejszego ryzyka
Tabela 1 Ryzyko inwestycyjne w produkcji papieru oraz działalności poligraficznej w I połowie 2006 roku
Sektorem przemysłowym charakteryzującym się najmniejszym ryzykiem (pierwsze miejsce w rankingu) jest pobór, uzdatnianie i rozprowadzanie wody. Działalność ta ma niewielki (0,9%) udział w przychodach przemysłu i w poprzedniej edycji także znajdowała się w czołówce rankingu. Cechą charakterystyczną tego sektora jest duże rozdrobnienie, a czynnikiem, który wpływa na niskie ryzyko, jest stabilny popyt. Pozytywne znaczenie dla rozwoju sektora obecnie i w najbliższym czasie będą miały środki unijne przeznaczone na inwestycje ekologiczne, dzięki którym firmy zajmujące się tą działalnością będą mogły się unowocześniać.
Do kategorii małego ryzyka inwestycyjnego awansowały, w porównaniu z rankingiem sprzed pół roku, dwa ważne, duże działy przemysłowe. Pierwszym z nich jest produkcja artykułów spożywczych i napojów - największy sektor przemysłu, na który przypada ponad 16% przychodów. Przemysł spożywczy od wielu lat cechuje się małym lub średnim ryzykiem
- czynnikiem, który nie pozwala na wzrost ryzyka w tej działalności, jest przede wszystkim stabilny popyt o małej elastyczności cenowej. Wynika to z faktu, że żywność nie ma swojego substytutu i konsumenci muszą ją kupować niezależnie od wszystkiego. Oczywiście w ramach przemysłu spożywczego istnieje substytucja
- masło można zastąpić margaryną, ziemniaki mięsem a wieprzowinę produktami rybnymi, ale przemysł spożywczy jako całość nigdy nie ucierpi z powodu ekspansji konkurencji wytwarzającej substytuty. W kategorii małego ryzyka znalazły się między innymi takie branże spożywcze, jak produkcja mięsa, przetwórstwo mleka czy produkcja chleba. W przemyśle spożywczym są jednak również działalności obarczone bardzo wysokim ryzykiem
- wymienić tu można produkcję napojów alkoholowych destylowanych czy produkcję cukru. W dwóch ostatnich przypadkach mamy do czynienia z branżami nie do końca zrestrukturyzowanymi i sprywatyzowanymi.
Drugim istotnym z punktu widzenia gospodarki sektorem przemysłowym, który awansował do kategorii małego ryzyka, jest produkcja pojazdów mechanicznych. Niskie ryzyko w tym dziale to nie tyle zasługa dobrych wyników producentów samochodów, ile producentów części samochodowych. To właśnie produkcja części i akcesoriów do pojazdów mechanicznych i ich silników jest najmniej ryzykowną branżą w dziale. Niskie ryzyko w produkcji części samochodowych jest związane z sytuacją na rynku motoryzacyjnym - napływ do Polski używanych, wymagających częstych napraw aut kreuje rosnący popyt na części i akcesoria. Zjawisko to z kolei negatywnie oddziałuje na sytuację krajowych producentów samochodów.
Obszary większej niepewności
Tabela 2 Ryzyko inwestycyjne w produkcji sprzętu elektronicznego, instrumentów medycznych, precyzyjnych i optycznych w I połowie 2006 roku
Interesująca jest też analiza sektorów przemysłowych, które obarczone są najwyższym ryzykiem inwestycyjnym. W porównaniu z poprzednim rankingiem, do kategorii tej spadło wytwarzanie koksu i produktów rafinacji ropy naftowej. Jednym z czynników, który o tym zadecydował, jest niepewna sytuacja na światowym rynku ropy naftowej, a także ryzyko polityczne związane z wzajemnymi relacjami między Polską a Rosją. Nie bez znaczenia był też fakt pogorszenia się wyników finansowych sektora w porównaniu z poprzednim półroczem.
W kategorii bardzo wysokiego ryzyka pozostały również dwa mniejsze działy, które sześć miesięcy temu także zostały do niej zaliczone. Pierwszy z nich - produkcja wyrobów włókienniczych i odzieży - od dłuższego czasu znajduje się w tej kategorii, na co wpływ mają bardzo złe wyniki finansowe. Dotyczy to przede wszystkim włókiennictwa - wskaźniki rentowności w branżach włókienniczych są wyraźnie ujemne. Wysokie ryzyko w tej działalności jest także pochodną zagrożenia ze strony taniego azjatyckiego importu artykułów włókienniczych i odzieży. Drugim działem, który utrzymał się w kategorii bardzo wysokiego ryzyka, jest produkcja pozostałych środków transportu. W tym przypadku negatywny wpływ na ryzyko ma przede wszystkim przemysł stoczniowy oraz lotniczy. Nieco mniejsze ryzyko cechuje produkcję rowerów, a najmniejsze - produkcję oraz naprawę łodzi wycieczkowych i sportowych.
Ryzyko poza przemysłem
Wśród sektorów nieprzemysłowych, najmniejszym ryzykiem w pierwszej połowie 2006 r. charakteryzuje się handel detaliczny - działalność ta awansowała z kategorii średniego ryzyka. Oprócz poprawiających się wyników finansowych w sektorze handlowym (szczególnie w sprzedaży detalicznej książek, gazet, artykułów medycznych, obuwia), wpływ na to ma spodziewane ożywienie w roku bieżącym popytu krajowego (jego częścią jest spożycie indywidualne), które powinno poprawić sytuację branży handlowej.
Do kategorii małego ryzyka zaliczają się też poczta i telekomunikacja - decydują o tym przede wszystkim bardzo dobre wyniki finansowe w sektorze telekomunikacyjnym, a także wciąż duży potencjalny popyt na usługi telekomunikacyjne. Polska bowiem, mimo dynamicznego rozwoju rynku telekomunikacyjnego, wciąż pozostaje pod tym względem daleko za krajami rozwiniętymi, a nawet za większością krajów naszego regionu.
Małym ryzykiem charakteryzuje się także sprzedaż i naprawa pojazdów mechanicznych, co jest związane ze wspomnianą już wcześniej sytuacją na rynku samochodowym - najmniejszym ryzykiem w tym sektorze charakteryzują się właśnie obsługa i naprawa pojazdów mechanicznych oraz sprzedaż części i akcesoriów.
Budownictwo, istotny z punktu widzenia rozwoju gospodarczego sektor, utrzymało się w grupie działalności o podwyższonym ryzyku, mimo że wyniki tego działu wyraźnie się ostatnio poprawiły (w roku 2005 po raz pierwszy od czterech lat wzrosła w tym sektorze wartość dodana). Nadal jednak istnieje duża niepewność związana z przyszłym wykorzystaniem środków unijnych oraz z sytuacją na scenie politycznej, która ma duży wpływ na wzrost inwestycji w gospodarce, a te z kolei są ważnym czynnikiem kształtującym popyt na usługi budowlane. Jeśli popyt inwestycyjny będzie nadal rósł dynamicznie, a duża cześć funduszy unijnych zostanie w szybkim czasie uruchomiona, to należy się spodziewać znacznego spadku ryzyka w sektorze budowlanym.
Najwyższym ryzykiem wśród sektorów nieprzemysłowych obarczony jest dział: transport, gospodarka magazynowa i łączność. Powodem jest przede wszystkim bardzo wysokie ryzyko w transporcie kolejowym (ta branża ma też najniższy w transporcie, wynoszący prawie -6%, wskaźnik rentowności netto). Wysokie ryzyko cechuje też inne branże wchodzące w skład tego sektora: rozkładowy lądowy transport pasażerski czy towarowy transport drogowy. Najniższy poziom ryzyka w tym dziale (średni) jest cechą transportu rurociągami. Ryzyko w transporcie nie zmniejszy się do czasu zrestrukturyzowania i pełnego urynkowienia rynku transportu kolejowego, co jednak szybko nie nastąpi.
Trudno obecnie wyrokować, jak będzie zmieniało się ryzyko inwestycyjne w polskiej gospodarce w perspektywie nieco dłuższej niż bieżące półrocze. Jeśli doszłoby do odwrotu od liberalnej polityki gospodarczej, należy liczyć się z obniżeniem ocen dla Polski przez najważniejsze agencje ratingowe, a to miałoby negatywny wpływ na ryzyko w większości działalności gospodarczych.