Private equity w portfelu inwestycyjnym
- Ewa Kupiecka,
- 01.09.2004
Wśród inwestorów na całym świecie coraz większym zainteresowaniem cieszy się w ostatnich latach private equity (PE) - alternatywny wobec tradycyjnych akcji i obligacji sposób lokowania kapitału.
Wśród inwestorów na całym świecie coraz większym zainteresowaniem cieszy się w ostatnich latach private equity (PE) - alternatywny wobec tradycyjnych akcji i obligacji sposób lokowania kapitału.
Chodzi o średnio- i długoterminowe inwestycje na niepublicznym rynku kapitałowym, czyli w spółki nie notowane na giełdzie. Rolę pośrednika między inwestorami a poszukującymi kapitału przedsiębiorstwami odgrywają profesjonalne instytucje zarządzające funduszami PE.
Jedną z odmian private equity jest venture capital (VC). Pojęciem tym oznacza się inwestycje dokonywane we wczesnym stadium rozwoju przedsiębiorstwa, często umożliwiające dopiero jego start. Istnieją również fundusze private equity specjalizujące się w inwestowaniu w spółki już dojrzałe, lecz potrzebujące dofinansowania: aby rozszerzyć ofertę, zdobyć nowe rynki, przeprowadzić restrukturyzację przed planowanym wejściem na giełdę etc. Specyfika funduszy PE polega na tym, że zarabiają one tylko wtedy, gdy wartość danego przedsiębiorstwa wzrośnie w trakcie trwania inwestycji, który to okres wynosi przeciętnie od 3 do 7 lat. Fundusz PE/ VC przez kilka lat dzieli ryzyko z pozostałymi udziałowcami i wspomaga przedsiębiorstwo swoją fachową wiedzą, aby po tym okresie zrealizować zysk, wychodząc ze spółki, np. poprzez odsprzedaż udziałów pozostałym właścicielom albo publiczną emisję akcji. W Polsce istnieje obecnie około 35 instytucji zarządzających funduszami PE. Najbardziej znaną jest Enterprise Investors, zarządzająca funduszami o łącznej wartości ponad miliarda dolarów.
Poszczególne fundusze PE/VC mają własną politykę inwestycyjną, która często preferuje wybrane branże, regiony lub etapy rozwoju przedsiębiorstw. Ustalają też minimalny i maksymalny próg wartości pojedynczej inwestycji. Przeciętna wartość inwestycji w spółkę wynosiła w Polsce w roku 2003 około 2,1 miliona euro.
W roku 2003 fundusze PE zainwestowały w Europie w sumie 29,1 miliardów euro, co stanowiło przyrost o 5,2% w stosunku do poziomu z roku 2002 i zapewniło drugi najwyższy poziom w historii po rekordowym roku 2000, kiedy to suma inwestycji PE w Europie wyniosła 34,9 mld euro. Polsce przypadła z tej puli kwota prawie 134 milionów euro. Dynamikę rozwoju europejskich funduszy private equity w ostatnich kilkunastu latach ilustruje wykres 1. Czerwony słupek pokazuje kapitał zebrany, a niebieski - zainwestowany w danym roku.
Specyfika inwestycji w private equity - zalety i niedogodności
Tabela 1. Roczne stopy zwrotu funduszy PE oraz indeksu MSCI
Jak widać, w ciągu ostatnich 10 i 5 lat w Europie stopy zwrotu na PE były istotnie wyższe niż analogiczne stopy na akcjach giełdowych. Jest kilka przyczyn tego stanu rzeczy. Ponieważ udziały w danym przedsiębiorstwie stanowią na ogół własność tylko jednego funduszu PE, posiadacze jego jednostek mają możliwość uzyskania przewagi konkurencyjnej nad innymi uczestnikami rynku, dla których przedsiębiorstwo to pozostaje niedostępne. Otwiera to profity wynikające z wyselekcjonowania przez zarządzających funduszem bardzo dobrych spółek i stanowi prawdziwe "stock picking", ważne zwłaszcza w okresach niskiego wzrostu gospodarczego, gdy trudno osiągnąć dobrą stopę zwrotu na tradycyjnych akcjach, jeśli struktura portfela blisko odzwierciedla indeks giełdowy. Ma to miejsce w przypadku wielu tradycyjnych funduszy inwestycyjnych, co wynika, szczególnie w Polsce, choćby z niskiej kapitalizacji giełdy. Zarządzający funduszami PE jako prawomocny insider dysponuje również znacznie lepszym dostępem do informacji na temat spółki, ponieważ z założenia angażuje się w jej rozwój i co za tym idzie przyrost jej wartości rynkowej. Struktura motywacyjna w firmach zarządzających funduszami PE stanowi również zachętę do osiągania wysokich absolutnych, a nie tylko relatywnych stóp zwrotu. Fundusze PE chcą zarobić pieniądze, a nie tylko pobić benchmark.
Wykres 1. Kapitał zebrany i zainwestowany przez fundusze PE w Europie
Drugą atrakcyjną cechą inwestycji w fundusze PE jest możliwość osiągnięcia w ten sposób większej dywersyfikacji ryzyka. Jak pokazuje tabela 2, korelacja stóp zwrotu dla private equity i innych klas aktywów jest stosunkowo niska. Zainwestowanie części kapitału w PE umożliwia zatem uzyskanie wyższej oczekiwanej stopy zwrotu przy niezmienionym poziomie ryzyka albo obniżenie poziomu ryzyka dla danej oczekiwanej stopy zwrotu.
Dalszą formą obniżenia ryzyka inwestycyjnego w przypadku inwestowania w private equity może być dywersyfikacja poprzez zakupienie jednostek nie pojedynczego funduszu PE, ale tzw. funduszu funduszy (fund of funds). Pojedynczy inwestor uzyskuje dzięki temu rozproszone udziały w bardzo wielu spółkach niepublicznych i zmniejsza ryzyko związane z wyborem właściwego zespołu zarządzającego.
Tabela 2. Wskaźniki korelacji stóp zwrotu dla private equity i innych klas aktywów<sup>1</sup>
W przypadku inwestowania w private equity w grę wchodzi jeszcze odsprzedaż udziałów w funduszu na rynku wtórnym. Na dojrzałych rynkach finansowych świata tzw. rynki secondaries są dość dobrze rozwinięte i dają możliwość wcześniejszego wyjścia z inwestycji. Niemniej jednak należy być świadomym, że mimo istnienia pewnych opcji upłynnienia inwestycji głównym ryzykiem związanym z PE pozostaje ryzyko płynności i inwestor musi być przygotowany na to, że przez długi czas nie będzie mógł odzyskać zainwestowanych środków, a wręcz przeciwnie - będzie zmuszony dostarczać funduszowi kolejne transze przy bardzo krótkim terminie płatności. Podjęcie decyzji o zainwestowaniu w fundusz PE wymaga ponadto dużej staranności przy wyborze zespołu zarządzającego, tym bardziej że na ogół inwestor w momencie podejmowania zobowiązania nie zna jeszcze przyszłej struktury portfela.
Prognozy dla rynku PE w Polsce
Wykres 2. Przygotowanie i zarządzanie projektem IFRS
Wziąwszy pod uwagę wszystkie te czynniki, można żywić nadzieję, że rynek private equity będzie się w Polsce rozwijał coraz bardziej dynamicznie z korzyścią dla obu stron: zarówno inwestorów chcących podnosić zyski i zwiększyć dywersyfikację portfela oraz przedsiębiorstw rozwijających się dzięki tej formie finansowania.
Bibliografia
- European Private Equity and Venture Capital Association (EVCA), Why and How to Invest in Private Equity, Special Paper, marzec 2004,http://www.evca.com
- EVCA Yearbook 2004
- Polskie Stowarzyszenie Inwestorów Kapitałowych, Rocznik 2003,http://www.ppea.org.pl