O związkach wiedzy z mądrością
- Amir Fazlagić,
- 01.09.2004
Czego uczy szkoła?
Szkoła przyzwyczaja nas do traktowania uczenia się jako dodawania do posiadanej wiedzy nowych elementów i dążenia do pewnej granicy, której osiągniecie daje nam poczucie kompetencji. Tymczasem prawdziwy rozwój w kierunku mądrości wymaga łączenia procesu akumulacji wiedzy z nowymi pytaniami, wątpliwościami z odkrywaniem luk i niepewności. Bez tego, zamiast poczucia ograniczoności wiedzy i świadomości dystansu miedzy tym, co znane, a tym, co ciągle niewiadome, łatwo wytwarza się fałszywe poczucie kompetencji i brak zainteresowania dla pogłębienia wiedzy. W efekcie mądrość z czasem zanika. Niezwykle ważny dla utrzymania lub utraty krytycznej postawy wobec wiedzy, decydującej o mądrości, jest klimat społeczny. Zanim pracownik zostanie zatrudniony w organizacji po raz pierwszy, będzie miał za sobą co najmniej kilkanaście lat doświadczeń związanych z edukacją w szkole i na uniwersytecie. Doświadczenia zebrane w ławce szkolnej mają niebagatelny wpływ na sposoby oceny dokonań pracowników. Rogers (1982) zauważył, że:
- Wszelkie sukcesy są przypisywane zasługom jednostek, a porażki są winą systemu ("na klasówce były pytania z innego zagadnienia").
- Niezwykłe wyniki są przypisywane szczęściu ("Miałem pecha/szczęście, dostałem nie ten, co trzeba zestaw pytań").
- Nauczyciele (a później kierownicy) wzmacniają kulturę "szczęścia/pecha" w pracy. Jeśli dobry uczeń obleje test, nie komentują tego. Jeśli zły uczeń uzyska dobry wynik, uważają, że był to łut szczęścia.
Kultura poznawcza
Tabela 1. Atrybuty niskiej i wysokiej ogólnej kultury poznawczej
Dzięki wykorzystaniu karty nie musimy korzystać z epitetów "mądry" i "głupi", lecz możemy opisywać FUNKCJONOWANIE POZNAWCZE człowieka. Lewa kolumna umożliwia zrozumienie mechanizmów głupoty.
Zobacz również:
- Wiemy kto może zastąpić Tima Cooka jako CEO Apple
- GenAI jednym z priorytetów inwestycyjnych w firmach
- Szef Intela określa zagrożenie ze strony Arm jako "nieistotne"
Wykorzystując powyższe narzędzie, należy stosować się do następujących wskazówek:
- Weź pod uwagę najmądrzejszą osobę, jaką znasz osobiście (np. dziadek) lub pośrednio (np. Churchill).
- Oceń ją: 7 to skrajnie dodatnia ocena, a 1 skrajnie ujemna. Opuść te punkty, na które nie potrafisz odpowiedzieć.
- Nie zapomnij: badania psychologiczne wskazują na tendencję jednostek do przeceniania siebie, do plasowania własnych zachowań powyżej średniej.
Emocje jako obrona przed dyktatem emocji
Gwałtowne emocje, gniew i namiętne pożądanie stanowią wyzwanie dla mądrości. Ludzie, którzy nie umieją dobrze rozróżniać i nazywać swoich emocji, mają trudności zarówno z samopoznaniem i samokontrolą, jak i ze współżyciem z innymi. Pitagoras radził: "Nic nie mów i nie czyń w gniewie". Inny mędrzec doradzał: "Jeśli dowódca jest zawzięty i skłonny do gniewu, obrażaj go i doprowadź do wściekłości, aż zirytowany i zmieszany ruszy na ciebie bez planu i lekkomyślnie". Dobra znajomość siebie zawsze była uznawana za jeden z warunków i przejawów mądrości. Ale na przeszkodzie trafnej samowiedzy stoi to, że w istocie ludzie szukają i żywotnie potrzebują jedynie przyjemnej wiedzy o sobie. Mało kto, jak prawdziwy mędrzec, szuka samowiedzy trafnej i wszechstronnej, choćby była niemiła...
Mądrość a inteligencja
Paradoks współczesności
Tabela 2. "Wiedzący" nie znaczy "mądry"
Według Petera Druckera, mądrego menedżera cechuje:
- Zdawanie sobie sprawy ze sposobu wydatkowania czasu i systematyczna praca nad wygospodarowaniem odpowiedniej ilości czasu wyłącznie do własnej dyspozycji.
- Koncentracja na wniesieniu istotnego wkładu na rzecz klientów danej firmy czy organizacji. Zaabsorbowanie pytaniem o rezultaty, których się oczekuje, a nie samą pracą.
- Koncentracja na niewielu podstawowych dziedzinach, w których pierwszorzędna praca da znakomite rezultaty. Ustalenie i konsekwentne przestrzeganie hierarchii ważności spraw.
- Wykorzystanie mocnych stron sytuacji, swojej osobowości.
- Podejmowanie efektywnych decyzji, czemu sprzyja stosowanie systemu kroków przygotowawczych.
Źródła:
1. Z. Pietrasiński, Mądrość, czyli świetne wyposażenie umysłu, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2001.
2. Biblia, Pierwsza księga królewska 3, 16-28.
3. B. Jałowiecki, Reguły działania w społeczeństwie i w nauce, Wydawnictwo Naukowe Scholar, 2002.