Dr Katarzyna Stobińska, socjolog, wieloletni pracownik PAN i Polskiej Fundacji Promocji Kadr, obecnie adiunkt w Zakładzie Socjologii Struktur i Działań Społecznych, prodziekan ds. studiów stacjonarnych oraz dydaktyki Wydziału Studiów Humanistycznych Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego. Ostatnio zajmuje się problematyką ryzyka; wkrótce ukaże się książka "Ryzyko - między kulturą strachu a kalkulowaną niepewnością" poświęcona tej problematyce, której jest współautorką i współredaktorką.

Jaki wpływ wywarły technologie IT na organizacje?

Zdaniem Manuela Castellsa, hiszpańskiego socjologa wykładającego na Uniwersytecie kalifornijskim w Berkeley, rewolucja w dziedzinie technik informacyjnych w sposób zasadniczy przekształciła system kapitalistycznej produkcji. Nowy, określany przez Castellsa mianem: informacyjny, system produkcji rozwija się dzięki przetwarzaniu informacji, tworzeniu i zastosowaniu wiedzy. Charakteryzuje go wszechobecność informacyjnych technologii i w konsekwencji zmiana sposobu organizacji działań zbiorowych - upowszechnianie struktur sieciowych. Upraszczając, można powiedzieć, że technologie informacyjne zmieniły sposób tworzenia społecznego dobrobytu i zmieniły oblicze współczesnych organizacji.

Czy stosowane do tej pory mechanizmy koordynacji działań już nie wystarczą?

Dzisiejsze organizacje charakteryzują: elastyczne struktury (oparte na autonomii i relacjach współdziałania, a nie służbowej podległości), mobilność kadry i umiejscowienie w sieci nieustannie modyfikowanych, mniej lub bardziej sformalizowanych relacji kooperacji i wymiany z innymi organizacjami. W takich organizacjach zawodzą tradycyjne mechanizmy koordynacji działań oparte na formalnym autorytecie i hierarchicznych zależnościach. To sprawia, że pytanie o nowe mechanizmy integracji nabiera innego wymiaru.

Zobacz również:

• 9 cech wielkich liderów IT

Co jest alternatywą dla formalnych mechanizmów koordynacji?

Liczni teoretycy organizacji na tak sformułowane pytanie odpowiedzą: kultura organizacyjna. Przekonują, że bez odniesienia do kontekstu kulturowego, w którym umiejscowieni są aktorzy organizacyjni, nie można wyjaśnić sposobu uporządkowania działań zespołowych, że w miarę malejącej roli mechanizmów formalnej kontroli rośnie znaczenie kultury jako czynnika umożliwiającego integrację działań. Wskazują, że kultura, wspólnota, to adekwatna metafora współczesnych organizacji, których struktura w coraz mniejszym stopniu przypomina piramidę, a w coraz większym sieć. Inaczej mówiąc, alternatywą dla integracji opartej na formalnych nakazach i zakazach w odbiurokratyzowanych organizacjach o elastycznych strukturach jest integracja oparta na konsensusie wokół wartości.

Kultura, czyli co?

Pojecie kultura organizacyjna pojawiło się w połowie ubiegłego wieku i odnosiło się do zwyczajowych, wspólnych dla członków organizacji sposobów działania. W latach 80. Edgar Schein nadał pojęciu kultura organizacyjna bardziej precyzyjne znaczenie: jako wzoru podstawowych założeń, które członkowie organizacji wypracowali, ucząc się radzić sobie z problemami zewnętrznej adaptacji i wewnętrznej integracji. Pojęcie kultura organizacyjna zyskało popularność wraz z publikacją głośnej książki Toma Petersa i Roberta H. Watermana "W poszukiwaniu doskonałości" (In Search of Excellence). W której autorzy dowodzili, że silne, spójne kultury organizacyjne to jeden z kluczowych czynników sukcesu, umożliwiających zdobycie i utrzymanie przewagi konkurencyjnej.