Co istotne, Komisja Europejska nie ukrywa, że podejście bardziej ukierunkowane na wyniki na poziomie unijnym wiązać się będzie z wprowadzeniem skuteczniejszych i sprawniejszych systemów monitorowania oraz oceną realizacji działań przez kraje członkowskie. W praktyce oznacza to faktyczne przeniesienie strategicznego monitorowania realizacji programów na poziom Unii Europejskiej. Takie bardziej rygorystyczne, ale i jednolite podejście ograniczałoby "swobodę kreowania" polityki regionalnej przez poszczególne kraje.

Spójność terytorialna nowym paradygmatem

Komisja Europejska myśli nie tylko o zmianach finansowych. Dyskutowane w styczniu 2011 r. na Konferencji Spójności w Brukseli przez szefów państw wnioski z tzw. piątego raportu spójności wskazują - oprócz spójności gospodarczej i społecznej - na nowy cel określony w traktacie lizbońskim - spójność terytorialną.

Spójność terytorialna to sieć wzajemnych powiązań współczesnej przestrzeni życiowej, w szczególności w aspekcie polityki gospodarczej, transportowej, ekologicznej, rozwojowej, społecznej itp., wyrażająca się poprzez minimalizację występowania konfliktów przestrzennych oraz równoważenia różnic potencjałów rozwojowych pomiędzy regionami, a także negatywnych efektów procesów rozwojowych. Spójność terytorialna nie polega jednak na dążeniu do unifikacji i znoszeniu charakterystycznych cech regionów, ale na ich wykorzystaniu w budowaniu sieci wzajemnych powiązań.

Komisja uważa, że nowe programy operacyjne powinny w znacznie większym stopniu odnieść się do tego zagadnienia w takich aspektach, jak specyficzna rola miast, obszarów peryferyjnych, a także rozważyć, czy polityka ta nie powinna być kreowana na poziomie ponadregionalnym - w Polsce na poziomie statystycznych makroregionów grupujących kilka województw.

Szczególną rolę w planach Komisji odgrywają obszary miejskie, które już są motorami wzrostu nowoczesnych gałęzi tzw. gospodarki opartej na wiedzy i miejscami kreowania innowacji. Nowe miejsca pracy powstają właśnie w miastach, gdzie ma szanse zaistnieć masa krytyczna jednostek wszystkich sektorów nastawionych na rozwiązywanie konkretnych problemów (przedsiębiorstwa, jednostki naukowe i administracja publiczna).

Czołowe ośrodki badawcze i think-tanki przewidują, że to rozwój metropolii będzie w najbliższych latach jednym z najważniejszych czynników postępu technologicznego, ze szczególnym podkreśleniem innowacyjnych rozwiązań teleinformatycznych dla inteligentnego miasta. Z drugiej jednak strony problemy miast - niezależnie od tego, czy dotyczą degradacji środowiska, czy wykluczenia społecznego - wymagają poważnych środków na stworzenie konkretnych rozwiązań. Dlatego też Komisja uważa, że nadszedł czas na ambitne programy rozwoju europejskich metropolii, które w jasny sposób przeznaczą spore środki na projektowanie i wdrażanie strategii rozwoju obszarów miejskich.