W 1990 r. firma Lotus Development Corp. opracowała specjalnie dla komputerów NeXT jakościowo nowy rodzaj arkusza kalkulacyjnego o nazwie Improv 1.0. Charakteryzował się on tzw. wielowymiarowością oraz o wiele większymi możliwościami analitycznymi niż "klasyczne" arkusze kalkulacyjne.

Właśnie ten arkusz w wydaniu rozszerzonym i uzupełnionym możemy podziwiać dzisiaj w wersji przeznaczonej do pracy na platformie 386 i w środowisku Windows. Arkusz kalkulacyjny Improv 2.0 for Windows to program, który stać się może skutecznym narzędziem w rękach osób zarządzających przedsiębiorstwem. Mimo, że arkusz wielowymiarowy nie jest już niczym nowym - znajdują się już na rynku inne arkusze np. TM/1, CA-Compete - firma Lotus zaopatrzyła swój produkt w wiele godnych uwagi innowacji i w doskonale zaprojektowany interfejs graficzny.

Opisywanie programu jest o wiele trudniejsze niż wykorzystanie go np. do rachunkowości.

Wyobraźmy sobie, że chcemy zapisać w arkuszu kalkulacyjnym sumy pieniędzy przewidziane na określone wydatki. W każdym arkuszu można łatwo utworzyć dwuwymiarową tabelę, która w nagłówku ma nazwy miesięcy zaś w kolumnie pionowej poszczególne rodzaje wydatków (płace, koszty itp). Na przecięciu odpowiedniej kolumny z wierszem figuruje wpisana w komórkę arkusza zaplanowana kwota wydatków w określonym miesiącu.

Spróbujmy wprowadzić do naszego arkusza trzeci wymiar. Opisany wyżej budżet może się odnosić tylko do jednego działu w przedsiębiorstwie. Określenie budżetów o takiej samej strukturze wydatków dla wielu działów firmy daje trójwymiarową tabelę wydatków i nie jest niczym trudnym w arkuszach kalkulacyjnych typu 3-D (jak Quattro Pro for Windows lub 1-2-3 dla DOS lub Windows).

Jeżeli jednak chcemy przedstawić zaplanowane wydatki (w różnych działach firmy i uszeregowane miesiącami) względem rzeczywiście wydanych sum pieniędzy - jest to właśnie element czwartego wymiaru - możemy to zrealizować tylko w arkuszach wielowymiarowych. W takich zastosowaniach pakiet Improv 2.0 jest niezastąpiony. Może on posiadać do 12 zdefiniowanych wymiarów, określanych również mianem kategorii. Każda kategoria składa się z pozycji, które można łączyć w grupy. Przykładowo, takie pozycje w budżecie planowanych wydatków jak: płace, delegacje, kooperacja można łączyć w grupę o nazwie Budżet. Można również tworzyć grupy, których częścią składową są inne grupy.

Jedną z własności pakietu Improv 2.0, która wywiera największe wrażenie na użytkowniku, jest funkcja Dynamic View. Dzięki niej możemy bardzo łatwo określać graficzną prezentację danych na ekranie. Określoną wyżej kategorię Budżet możemy uzupełnić kategorią Miesiąc czy kategorią Wydatki Planowane do Rzeczywistych. Posługując się kategoriami możemy obejrzeć dane w jakim chcemy układzie, przez co możliwe jest szybkie przeprowadzanie

skomplikowanych analiz ekonomicznych. Możemy wyświetlić wszystkie 12 kategorii w jednym oknie oraz utworzyć 16 oddzielnych okien, każde z inaczej zdefiniowanymi kategoriami.

Kolejną ciekawą własnością arkusza Improv, jest wyłączne posługiwanie się nazwami pozycji lub kategorii - a nie adresami komórek - przy tworzeniu odpowiednich wzorów czy formuł. Na przykład jeżeli w arkuszu kalkulacyjnym mamy pozycje Wpływy i Wydatki, a następnie utworzymy kolumnę zatytułowaną Zysk, to zapisanie w specjalnym polu formuł wzoru Zysk=Wpływy-Wydatki spowoduje zapełnienie się komórek przyporządkowanych pozycji Zysk wartościami wyliczonymi wg wzoru. Jest to o tyle wygodne, że użyte w czasie konstruowania arkusza wzory formuł są zawsze widoczne w odpowiednim polu i tworzą jakby dołączoną dokumentację arkusza. Po zaznaczeniu myszą jakiejś formuły, Improv automatycznie podświetla połączone z nią komórki arkusza, dzięki czemu łatwo możemy sprawdzić, czy wzór stosujemy poprawnie. Dodatkowo Improv oferuje 55 specjalizowanych wzorów, które możemy wpisywać w polu formuł.

Inne, charakterystyczne własności Improv to m.in.: załączony specjalny język programowania - Lotus Script - do tworzenia np. makropoleceń; posiadanie listwy z ikonami narzędzi, którą można zabudowywać pod konkretny arkusz; używanie prawego klawisza myszy do wyświetlenia menu czy funkcja o nazwie SmartFill do automatycznego tworzenia całej serii nowych pozycji. Improve nie posiada wbudowanych zabezpieczeń, takich jak system haseł czy narzędzi do poszukiwania w arkuszu zadanego wyrażenia czy wartości. Program różni się od prostych arkuszy kalkulacyjnych także sposobem pracy. Korzystając z Improv musimy najpierw utworzyć strukturę arkusza, następnie określić związane z nim formuły, a na koniec wprowadzić dane. Improv nie rości sobie pretensji do zastępowania większości zastosowań, związanych z arkuszami kalkulacyjnymi - dopiero dla użytkowników używających arkuszy "naprawdę", tj. do celów związanych z rachunkowością i finansami, może to być program niezastąpiony.

Promocją pakietu Improve na rynku polskim zajmuje się firma Unicorn (W-wa, tel. 31 31 21). Do 30 kwietnia go można tam kupić w wersji polskiej za 115 USD.