W powodzi informacji

Non stop w działaniu

Dane z posterunków pomiarowych i stacji meteorologicznych są podstawą do tworzenia prognoz pogody i hydrologicznych, które mają różny charakter w zależności od potrzeb użytkowników i miejsca powstania. Oprócz prognozy ogólnopolskiej powstają bardzo przydatne dla mieszkańców i władz prognozy lokalne i regionalne. Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej ma siedem regionalnych biur prognoz - w Białymstoku, Gdyni, Krakowie, Poznaniu, Szczecinie, Wrocławiu i Warszawie. Każde z nich przygotowuje prognozy dla swojego regionu. Działa też biuro centralne, które koordynuje opracowanie prognozy ogólnopolskiej.

Prognozy pogody są jednym z elementów systemu osłony hydrologiczno-meteorologicznej kraju. Celem jego funkcjonowania jest przekazywanie organom władzy i społeczeństwu informacji o nadchodzących groźnych zjawiskach naturalnych. Aby mógł on sprawnie działać, konieczne jest zapewnienie ciągłej, bezpiecznej i niezawodnej wymiany informacji. Dlatego przy realizacji projektu SMOK duży nacisk położono na stworzenie sprawnego systemu telekomunikacyjnego służącego do transmisji danych, zarówno w wewnętrznych strukturach kraju, jak i w ramach światowego systemu służby pogody, pozwalającego na dostęp do danych meteorologicznych wielu krajów.

By efektywnie wykorzystywać olbrzymią ilość danych spływających z urządzeń pomiarowych, trzeba zapewnić możliwość ich automatycznego przetwarzania. Do tego celu ma służyć m.in. jednolity system informatyczny ze standardowym oprogramowaniem oraz superkomputer zainstalowany w Instytucie Meteorologii i Gospodarki Wodnej w Warszawie. "W tej chwili dysponuje on największą mocą obliczeniową w Polsce" - chwali się Jan Orłowski. Obecnie tworzone są na nim modele pogody. Część wyników jest dostępna w Internecie (http://www.imgw.pl). Do ich interpretacji wciąż jednak będą potrzebni specjaliści. "Gdy jednak na początku i na końcu procesu elektronicznej obróbki informacji znajduje się człowiek, to dopiero wtedy informacje te mogą stać się zrozumiałe przez poddanie ich odpowiedniej interpretacji" - podkreśla Roman Skąpski.

Dostęp do informacji hydrologiczno-meteorologicznych (prognoz, analiz, zestawień itp.) ma być ułatwiony przez tworzony System Obsługi Klienta (SOK). Jednym z jego kluczowych elementów jest serwis internetowy. Część udostępnianych w nim informacji jest ogólnie dostępna. Inne są przeznaczone dla określonych grup odbiorców (np. centrów zarządzania kryzysowego). Korzystanie z nich każdorazowo wymaga uwierzytelnienia.

W wyniku realizacji projektu SMOK odbywa się modernizacja całej infrastruktury teleinformatycznej Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej. Opiera się ona na rozległej sieci komputerowej łączącej oddziały Instytutu poprzez szerokopasmowe łącza dzierżawione od Telekomunikacji Polskiej. Dla bezpieczeństwa są one dublowane przez łącza satelitarne. W każdym z oddziałów funkcjonują sieci lokalne. Sieć IMiGW ma trzy miejsca styku z Internetem - w Warszawie, Krakowie i Gdyni. Tam też znajdują się serwery dostępowe. W dwóch miejscach łączy się z Globalnym Systemem Telekomunikacyjnym (GTS) Światowej Organizacji Meteorologicznej (WMO). Odbywa się to poprzez wyjścia z Warszawy do Frankfurtu i Pragi.

"Specyfika naszej pracy polega na tym, że system musi pracować non stop, bez przerwy" - mówi Jan Orłowski. - "Nie może być przerw nawet na konserwację. Wszystko musi odbywać się w biegu, każdy, nawet najkrótszy przestój jest od razu zauważany przez użytkowników".

Pomiary na Wiśle

Słuszność założeń przyjętych w projekcie SMOK potwierdza funkcjonowanie istniejącego od 1995 r. systemu VISTEL. To jedyny na razie w Polsce zautomatyzowany, telemetryczny system osłony przeciwpowodziowej. Obejmuje on zasięgiem obszar dorzecza Górnej Wisły. Został zaprojektowany i jest zarządzany przez krakowski oddział IMiGW. Powstał dzięki pomocy Banku Światowego i Unii Europejskiej w ramach programu PHARE.

W sieci telemetrycznej znajdują się mierzące stan wody posterunki hydrometryczne, notujące wielkości opadów atmosferycznych, posterunki opadowe oraz posterunki meteorologiczne, mierzące kierunek i prędkość wiatru, a także temperaturę i wilgotność powietrza. Wszystkie elementy systemu VISTEL są znormalizowane (zarówno pod względem sprzętowym, jak i w zakresie oprogramowania).

Co godzinę stacje pomiarowe są wywoływane drogą radiową przez komputerowe stanowisko sterowania w krakowskim oddziale Instytutu. W odpowiedzi przesyłają informacje o wynikach dokonanych pomiarów. W razie potrzeby możliwe jest również częstsze uzyskiwanie danych, np. co 10 min lub na żądanie. Dzięki temu podczas ostatniej powodzi możliwe było bardziej precyzyjne prognozowanie czasu wystąpienia fali kulminacyjnej.

Dane ze stacji pomiarowych od razu po ich otrzymaniu są przesyłane wewnętrzną siecią komputerową Instytutu do Sekcji Prognoz Hydrologicznych, gdzie są poddawane obróbce za pomocą komputerowych modeli prognostycznych i modeli transformacji fali powodziowej. W rejonach najbardziej zagrożonych powodzią systemy te są powiązane z danymi o numerycznej mapie terenu, dzięki czemu dość precyzyjnie można wyznaczyć obszar potencjalnego rozlewu wody powodziowej.

Zainstalowane oprogramowanie pozwala na prezentację wyników dokonywanych pomiarów w postaci graficznej. Możliwe jest zobrazowanie danych ze wszystkich czujników do 35 dni wstecz. Interpretacją wyników zajmują się dyżurujący hydrolodzy. Według ich opinii dzisiaj tworzenie poprawnych prognoz jest niemożliwe bez częstej aktualizacji danych, a to z kolei można uzyskać tylko w wyniku automatyzacji sieci obserwacyjno-pomiarowej.


TOP 200