Huby komunikacji

Na różne sposoby można wpływać na wewnątrzorganizacyjną komunikację i relacje społeczne. Wpływ na nią ma wiele czynników, od organizacji przestrzeni biurowej poczynając. Palarnie, zaparzarki kawy, dystrybutory wody to naturalne "huby" korporacyjnej sieci społecznej. Tworzą neutralne punkty, gdzie w sposób nieformalny można szybko wymienić się informacjami.

Komunikację spontaniczną należy wspierać działaniami bardziej już kontrolowanymi, jak choćby poprzez wspieranie tworzenia "communities of practice". To grupy pracowników pracujących nad podobnymi problemami, którzy jednak z różnych przyczyn (np. dlatego że pracują w różnych miastach) nie mają okazji do spotykania się na co dzień. Światły szef firmy odżałuje trochę pieniędzy na telekonferencje i inne formy komunikacji, by powstały jak najprężniejsze "communities".

Zaletą książki Crossa i Parkera jest jej przystępny język. Klasyczne podręczniki Social Network Analysis przesiąknięte są socjologicznym żargonem. Tu autorzy żargon ten przetłumaczyli na język, jakim posługują się menedżerowie. Czasem zdumieją się, gdy odkryją, że nierzadko już "rozmawiali prozą", czyli że nieświadomie stosowali sieciowe podejście do zarządzania. Odkrycie to nie powinno ich jednak doprowadzić do wniosku, że w takim razie sieciowa wiedza jest banalna. Jak zwykle bowiem bywa, kluczem do tej wiedzy są szczegóły.

Cennym uzupełnieniem analizowanych w książce studiów przypadków jest część praktyczna, w której autorzy odkrywają tajniki swego warsztatu. Przedstawiają w niej m.in. wzory kwestionariuszy i ćwiczeń umożliwiających nie tylko poznanie struktury firmowej komunikacji, ale także pozwalających wpływać na nią.

Na koniec pozostaje pytanie, dlaczego biznes tak długo bronił się przed SNA? Wspomniany przypadek firmy naftowej doskonale to wyjaśnia: który prezes chce się dowiedzieć, że jest w firmie niepotrzebny? Niestety, SNA odsłania prawdę z całą bezwzględnością. Dlatego też Cross i Parker uczciwie ostrzegają, że z metod SNA należy korzystać bardzo umiejętnie. Sami podkreślają, że nie podejmują badań, których celem miałoby być przygotowanie zwolnień pracowników. Ich zdaniem analiza sieciowa do tego się nie nadaje.

Dla kronikarskiego porządku dodać muszę, że w Polsce metody analizy sieciowej praktycznie nie są rozwijane. I to nie tylko w zarządzaniu, ale nawet w socjologii. Specjalistów w tej dziedzinie można policzyć na palcach (chyba nawet jednej ręki). Tymczasem to przecież nie jedyna dziedzina, w której jesteśmy zapóźnieni...

Robert Cross, Andrew Parker, The Hidden Power of Social Networks, Harvard Business School Press, Boston 2004.

Edwin Bendyk jest publicystą tygodnika "Polityka", współzałożycielem Centrum Badań Sieciowych i Analiz Społecznych.

<hr size=1 noshade>Psycholog dla każdego

To ciekawe pytanie, czy można udzielać skutecznej pomocy psychologicznej przez Internet? Czemuż by nie. W Polsce, co prawda, konsultacje psychologiczne czy zajęcia terapeutyczne w formie online są jeszcze mało popularne, ale na świecie rozwijają się bardzo dynamicznie. W 1997 r. powstało Międzynarodowe Stowarzyszenie Zdrowia Psychicznego w Sieci (ISMHO - The International Society for Mental Health Online). Skupia ono psychologów, psychiatrów i wszystkich zainteresowanych tematem pomocy psychologicznej przez Internet.

Tego typu działania mieszczą się w zapoczątkowanym na początku XX w. nurcie wykorzystania środków masowej komunikacji do różnego rodzaju pomocy psychologicznej czy medycznej. Dzisiaj już nikogo nie dziwią porady zamieszczane w czasopismach, w radiu i telewizji czy przekazywane przez telefon (np. popularny telefon zaufania). Sieć komputerowa umożliwia wykorzystanie jeszcze jednego kanału kontaktów z ludźmi mającymi problemy i poszukującymi pomocy.

Pierwsze próby wykorzystania sieci komputerowej do świadczenia usług psychologicznych miały miejsce w Stanach Zjednoczonych na początku lat 70 XX w. Na masową skalę rozwinęły się na świecie w latach 90. wraz z upowszechnieniem dostępu do Internetu.

Pionierem stosowania zdalnych form pomocy psychologicznej w Polsce jest prof. Bassam Aouil z Instytutu Psychologii Akademii Bydgoskiej. Z jego inicjatywy w Akademickim Centrum Pomocy Psychologicznej powstała Pracownia Pomocy Psychologicznej Online. Z jej usług skorzystało wielu pacjentów. Jednym wystarczyły wskazówki udzielone na odległość, innych udało się namówić do wizyty w gabinecie psychologa, psychiatry czy neurologa.

Swoje dotychczasowe doświadczenia w zakresie poradnictwa psychologicznego przez Internet Bassam Aouil zamieścił w książce "Psychologia pomocy online". Przytacza w niej wiele przykładów problemów, kłopotów i trudności życiowych, z którymi ludzie zwracali się do niego za pośrednictwem komputera. Czasami cytuje obszerne fragmenty prowadzonej przez sieć korespondencji z poszukującymi w sieci pomocy. Mają one uzmysłowić czytelnikowi, że przez Internet czasami może być łatwiej dotrzeć do źródła problemów poszczególnych osób, gdyż w sieci ludzie się bardziej otwierają, odsłaniają, są skłonni do bardziej intymnych zwierzeń niż w gabinecie psychologicznym. Jest to swoisty paradoks, ale dzięki możliwości zachowania anonimowości ludzie są gotowi pokazać w sieci swoje prawdziwe, rzeczywiste oblicze.

Bassam Aouil zwraca uwagę, że cel pomocy psychologicznej przez Internet jest inny niż w przypadku tradycyjnych form pomocy psychologicznej. Porady online mają przede wszystkim charakter konsultacji dotyczących sposobów radzenia sobie z problemami (np. stres, kryzys małżeński, kłopoty z podjęciem decyzji itp.) oraz przypominają trening z zakresu asertywności i pozytywnego myślenia. W trudnych, skomplikowanych przypadkach najlepiej jest udać się po pomoc do gabinetu specjalisty. (ag)

Bassam Aouil, Psychologia pomocy online, czyli Internet w poradnictwie psychologicznym. Magraf sc na zlecenie Bassama Aouila, Bydgoszcz 2005.