Dziś twórczość jest oceniania jako cecha wyraźnie dodatnia. Cenimy twórczość z dwóch zasadniczych powodów. Po pierwsze, twórczość rozszerza ramy naszego życia przez tworzenie rzeczy nowych, jest potwierdzeniem potęgi i niezależności ludzkiego umysłu, przejawem jego odrębności, niepowtarzalności, wyjątkowości. Po drugie, twórczość daje wręcz hedonistyczną satysfakcję zarówno tym, którzy z twórczości korzystają, jak i samym twórcom; twórczość bywa silną ludzką potrzebą, niezbędnym elementem życiowego spełnienia.

Twórca elitarny i egalitarny

Do twórczości można podchodzić elitarnie i egalitarnie. Zwolennicy pierwszego podejścia uważają, że o twórczości można mówić tylko w odniesieniu do ludzi wybitnych, którzy tworzą dzieła o wyjątkowej wartości, których wytwory wnoszą coś istotnego w rozwój kultury, nauki, techniki i są powszechnie znane, podziwiane, cenione. Takie spojrzenie na istotę twórczości jest odrzucane przez przedstawicieli drugiego podejścia - egalitaryzmu. Twórczość uważają oni za cechę powszechnie występującą i charakterystyczną, choć nie w jednakowym stopniu, dla każdego człowieka.

Twórczość jest traktowana jako podstawowy zasób adaptacyjny jednostki oraz cel i warunek samorealizacji i dobrostanu psychicznego. Z obserwacji wynika, że skoro twórczość jest powszechna, ale niejednakowo rozwinięta, to można stosować różne techniki rozwijania twórczości. To prowadzi do konstruowania programów treningowych, które mają za zadanie stymulować i rozwijać twórczość.

W poszukiwaniu istoty twórczości

Ze współczesnych badań psychologii poznawczej i kognitywistyki wyłania się obraz braku jakościowych różnic pomiędzy poznaniem twórczym a poznaniem rutynowym. Procesy twórcze nie są tak bardzo tajemnicze jak kiedyś sądzono i nie są tak bardzo specyficzne. Ich różnica w stosunku do procesów rutynowych nie jest rodzajowa, tylko polega na celu oraz szczególnym sposobie ich przebiegu.

Niektóre teorie inteligencji człowieka uznają twórczość za jedną z cech intelektu lub wiązkę takich cech. W innych teoriach, twórczość jest czymś więcej niż inteligencją, bowiem obejmuje cechy intelektu, motywację, osobowość i inne składniki uważane za niezbędne do funkcjonowania procesu twórczego.

Indywidualność osoby twórczej nie ogranicza się tylko do intelektu, ale także obejmuje jej emocjonalność, relacje z innymi ludźmi i systemy motywacyjne. To wszystko stanowi obszar zainteresowania teorii osobowości. W badaniach nad osobowością twórczą wykorzystywano dwa obszary poszukiwań. W pierwszym szukano osobowościowych mechanizmów generowania zachowań twórczych poprzez stawianie pytania, w jaki sposób nadrzędny system regulacji osobowości prowadzi niektórych ludzi do twórczości. W drugim, zmierzano do wykrycia typowych cech osobowości osób twórczych. W tym celu porównywano osoby uznawane za twórcze z osobami podobnymi do nich pod względem wieku, płci, wykształcenia, statusu społecznego czy zawodowego.