Trwające badanie

Z profesorem Ryszardem W. Kluszczyńskim, kierownikiem Zakładu Mediów Elektronicznych w Instytucie Teorii Literatury, Teatru i Sztuk Audiowizualnych Uniwersytetu Łódzkiego, rozmawia Andrzej Gontarz.

Z profesorem Ryszardem W. Kluszczyńskim, kierownikiem Zakładu Mediów Elektronicznych w Instytucie Teorii Literatury, Teatru i Sztuk Audiowizualnych Uniwersytetu Łódzkiego, rozmawia Andrzej Gontarz.

Osobom śledzącym na bieżąco rozwój technik informacyjnych Galaktyka Internetu nie przynosi zbyt wielu odkrywczych myśli. W gruncie rzeczy jest to dobrze udokumentowana historia zastosowań Internetu w różnych dziedzinach życia i związanych z tym problemów. Czy to Castells nie ma już nic nowego do powiedzenia, czy też rozwój sieci nie pociąga już za sobą tak przełomowych, spektakularnych zmian, jak się nam wydawało? Jak ta publikacja ma się do wcześniejszego, monumentalnego dzieła Castellsa Wiek informacji, dzięki któremu został on okrzyknięty klasykiem socjologii Internetu?

Trwające badanie

prof. Ryszard W. Kluszczyński

Trylogia Information Age była swoistym "wypisaniem się" Castellsa. Teraz potrzebuje on czasu na wykonanie kolejnych, znaczących badań. Musi mieć czas na przemyślenie pytań czy sformułowanie zagadnień, żeby móc napisać książkę, która byłaby diametralnie różna od dotychczas opublikowanych, która proponowałaby zupełnie nowe problemy.

Myślę, że czytelnicy mogą jednak znaleźć w Galaktyce Internetu różne informacje, do których nie dotarli w trakcie swoich wcześniejszych lektur. Mnie np. bardzo zaciekawiły fragmenty poświęcone sieciowej ekonomii, wcześniej nie miałem okazji bliżej przyjrzeć się zagadnieniom związanym z działalnością przedsiębiorstw sieciowych. Poza tym na naszym rynku Galaktyka Internetu zastępuje też w pewnym sensie Wiek informacji, który przecież nie ukazał się do tej pory w polskim przekładzie.

Między pracami Castellsa istnieje wyraźna ciągłość myślowa. Widać to bardzo dobrze w wywiadzie opublikowanym w Polsce przez Magazyn sztuki pomiędzy ukazaniem się Wieku informacji i Galaktyki Internetu.

Castells mówi wprost, że nie chce formułować wyraźnych, jednoznacznych poglądów, by nie zamykać zjawisk w granicach definicji. Twierdzi, że lepiej zadawać pytania i prowokować poszukiwania odpowiedzi, by inspirować przemyślenia, szukać możliwości wymiany spostrzeżeń. Bardzo mi odpowiada to podejście. Najsłabsze fragmenty książki to te, gdzie o tym zapomina.

Obszar zastosowań Internetu wciąż się zmienia, ewoluuje, trzeba uważnie przypatrywać się tym zmianom, aby nie przegapić ważnych rzeczy, aby niewłaściwym postawieniem diagnozy nie zamknąć pola badań i refleksji. Liczne tezy wymagają jeszcze weryfikacji, wiele zagadnień trzeba przeformułować. To jest proces wymagający stałej uwagi i namysłu. Zdaniem Allucquere Rosanne Stone spotkania w cyberprzestrzeni, to nadal spotkania twarzą w twarz - musimy się tylko zastanowić, czym jest dzisiaj spotkanie i co znaczy w takiej sytuacji "twarzą w twarz"?

Jednym z najciekawszych wątków tej książki jest wskazanie na tworzenie się nowego wzorca kontaktów społecznych - indywidualizmu sieciowego. Zdaniem Castellsa hierarchiczne społeczeństwa bazujące na wspólnych systemach wartości są zastępowane sieciami bazującymi na indywidualnych wyborach poszczególnych ludzi. Castells uzmysławia nam, że nie jest to tylko efekt pojawienia się Internetu, lecz pochodna trwających od dawna procesów społecznych, związanych m.in. ze zjawiskami urbanizacyjnymi. Czy największa wartość dokonań Castellsa nie polega właśnie na umiejętności trafnego osadzenia zjawisk internetowych w szerokim nurcie przemian społeczno-kulturowych?

Na potrzebę identyfikacji szerokiej gamy problemów - antropologicznych, socjologicznych, psychologicznych, językoznawczych, związanych z rozwojem Internetu - zaczęto zwracać uwagę właśnie pod koniec lat 90. Różni badacze zaczęli interesować się tym wszystkim, co zaczynało się dziać wokół Internetu i w związku z Internetem: tworzeniem się nowych potrzeb społecznych, nowych skłonności ludzkich, nowych zjawisk kulturowych. Można pytać, dlaczego Internet tak szybko się upowszechnił wśród ludzi? Co sprawiło, że tak szybko przekonał do swojej wartości rynki finansowe? Można się również zastanawiać, co się dzieje w naszym otoczeniu za sprawą rozwoju Internetu.

I tym już od pewnego czasu nauka się zajmuje.

To, co stanowi niewątpliwą wartość Galaktyki Internetu, to omówienie wyników wielu konkretnych badań empirycznych przeprowadzonych w ostatnim czasie w różnych ośrodkach naukowych. Castells powołuje się nie tylko na wyniki swoich badań, ale przede wszystkim przytacza dorobek wielu innych badaczy z różnych dziedzin. Odwołuje się do publikacji książkowych, artykułów, prac doktorskich, rozmów z naukowcami.

W wielu miejscach przedstawia świeży, gorący raport z najnowszych badań. Ich wyniki równie często zarówno potwierdzają obiegowe sądy czy opinie, jak i demistyfikują wyobrażenia funkcjonujące w świadomości społecznej. Na przykład telepraca - sądzono, że będzie zjawiskiem powszechnym.

W celu komercyjnej reprodukcji treści Computerworld należy zakupić licencję. Skontaktuj się z naszym partnerem, YGS Group, pod adresem [email protected]

TOP 200