W praktyce tego typu koncepcje można odnaleźć w elastycznych systemach wytwórczych FMS (Flexible Manufacturing System), gdzie odchodzi się od tradycyjnych podziałów między poszczególnymi podsystemami produkcji (np. kontrola jakości, gospodarka magazynowa, służby naprawcze) a realizowanymi procesami produkcyjnymi. Efektem jest obiektowe grupowanie środków produkcyjnych (np. zorientowane na produkt) w elastyczne moduły, gniazda czy inne jednostki wytwórcze.

Telepraca

W podobny sposób można by komentować dalsze różnice między prezentowanymi paradygmatami. Zwróćmy jeszcze uwagę na przechodzenie od prostych wyborów alternatywnych do "pochwały różnorodności", wychodząc od charakterystyki typowego, taylorowskiego stanowiska pracy:

• zasada zatrudnienia w pełnym wymiarze - pracownik pracuje na pełny etat;

• zasada hierarchiczności zarządzania - pracownik ma jednego, bezpośredniego przełożonego;

• zasada ciągłości zatrudnienia - preferowana jest wieloletnia, nieprzerwana praca w jednej firmie;

• zasada komunikacji interpersonalnej na stanowisku pracy - praca odbywa się w określonym środowisku społecznym;

• zasada nieformalnej oceny pracownika - wartość pracy i możliwości rozwoju zależne są od nieprzejrzystych "układów";

• zasada sztywnego przydziału zadań - wąskie specjalizacje i brak elastyczności kompetencyjnej.

"Wielowariantowe" stanowisko pracy odpowiadające nowym formom zarządzania prowadzi do powstania następujących efektów:

• niezależność miejsca i czasu pracy od zadań do wykonania;

• zastępowanie komunikacji na stanowisku pracy telekomunikacją;

• praca zorientowana zadaniowo, jednocześnie dla wielu firm;

• tworzące się i zanikające zespoły pracownicze, struktury zarządzania i firmy do realizacji niepowtarzalnych zadań;

• znaczne wahania w obciążeniu pracownika obowiązkami w ciągu doby, roku i całego okresu aktywności zawodowej (brak sztywnej granicy wieku emerytalnego);

• radykalny wzrost znaczenia szkoleń i permanentnego podnoszenia kwalifikacji;

• samodzielna, zindywidualizowana praca na otwartym, globalnym rynku;

• oddzielenie finansowania ubezpieczeń społecznych od pracodawcy.

Już tylko ten ostatni punkt wskazuje konsekwencje wprowadzania nowoczesnych systemów zarządzania w skali makro i w wymiarze społeczno-politycznym.

Polityka i gospodarka

Nadal aktualne pozostają myśli formułowane przez Alexisa C. de Tocqueville'a, którego można uznać za teoretyka zarządzania na poziomie państwowym i ponadpaństwowym (rozwój demokracji organizującej społeczeństwo). Francuski polityk i historyk, badając wpływ masowej komunikacji na XIX-wieczne społeczeństwo amerykańskie, kładł nacisk na znaczenie prasy w tym zakresie. Dzisiaj podobną rolę można by przypisać mediom elektronicznym, na których czoło wysuwają się media dialogowe (Internet).

Państwa, które pierwsze będą przechodzić do cyberdemokracji, zyskają przewagę nad innymi. Wiele wskazuje na to, że podobnie jak w czasach de Tocqueville'a, prekursorem tych zmian staną się Stany Zjednoczone. Elektroniczna demokracja pozwoliłaby zahamować spadek uczestnictwa obywateli w jej procesach, czego wyraźnym przykładem były nasze ostatnie wybory samorządowe. Dodajmy, że w polskich realiach pierwszym i elementarnym krokiem na drodze do modyfikacji form uczestnictwa w demokracji byłoby wprowadzenie możliwości listownego głosowania, za pośrednictwem konwencjonalnej poczty.

Polityka jest jednak mniej elastyczna niż świat biznesu. Tego typu postulaty są od dawna rzeczywistością na poziomie przedsiębiorstw: informatyczne systemy pracy grupowej, standardy EDI (Electronic Data Interchange) czy poczta elektroniczna zmieniają formy komunikacji w przedsiębiorstwie, a tym samym i jego struktury zarządzania. Siła sprzężenia między informatyką a zarządzaniem będzie nadal rosła i to nie tylko w wymiarze technicznym, ale również na poziomie idei.

Informatyczne systemy pracy grupowej, standardy EDI (Electronic Data Interchange) czy poczta elektroniczna zmieniają formy komunikacji w przedsiębiorstwie, a tym samym i jego struktury zarządzania. Siła sprzężenia między informatyką a zarządzaniem będzie nadal rosła i to nie tylko w wymiarze technicznym, ale również na poziomie idei.