Opierając się na Eclipse, IBM opracował JDT (Java Development Tools). To specjalna wersja tego środowiska przeznaczona do tworzenia aplikacji w Javie. Zawiera edytor tekstowy kodu w Javie z możliwością łatwego poruszania się po hierarchii klas i pakietów, podświetlaniem składni, automatycznym uzupełnianiem itp. Okna kontekstowe podpowiadają składnię aktualnie podświetlanego elementu, a nawet dokumentację klasy JavaDoc - o ile taka istnieje. Nowe elementy tworzy się w JDT przy użyciu kreatorów. Środowisko to pozwala także na refaktoring (równoczesną zmianę struktury klas i odpowiednią modyfikację innych elementów kodu). Nie ma w nim natomiast edytora do projektowania GUI.

PDE (Plug-in Development Environment) to dedykowane środowisko do pisania dodatków plug-in w środowisku Eclipse. Zawiera gotowy zestaw perspektyw, widoków i edytorów przeznaczonych do pisania dodatków. Po napisaniu kodu dodatku można go od razu uruchomić w ramach tego samego środowiska Eclipse i sprawdzić poprawność jego działania.

Oprogramowanie Eclipse jest dostępne na licencji Common Public License opracowanej przez IBM głównie na potrzeby projektów w ramach programu AlphaWorks. Produkty udostępniane na tej licencji mogą być wykorzystywane do produkcji komercyjnych aplikacji. Nie ma obowiązku dołączania do takich programów kodu źródłowego, trzeba jednak załączyć informacje, w jaki sposób można go uzyskać. Licencja CPL nie pozwala na samowolne łączenie kodu CPL z kodem licencjonowanym w ramach licencji GPL lub BSD. Zasady licencjonowania może zmienić jedynie właściciel projektu, czyli IBM.

NetBeans

Historia projektu NetBeans sięga 2000 r., kiedy to Sun Microsystems postanowił scalić różnorodne środowiska IDE do tworzenia aplikacji Java. Przy okazji projekt miał także objąć języki C/C++. Dorobek projektu NetBeans, który ma charakter open source, Sun wykorzystał później do stworzenia pakietu Sun One Studio.

O ile Eclipse jako takie nie jest działającym IDE, lecz zestawem abstrakcji umożliwiającym jego stworzenie, o tyle NetBeans ma wszelkie cechy klasycznego IDE. Niemniej NetBeans również może być rozszerzane funkcjonalnie przez firmy trzecie - i jest to nawet łatwiejsze niż w przypadku Eclipse.

Producentom dodatków NetBeans zapewnia szkielet, pozwalający w prosty sposób osadzać ich własne rozwiązania w IDE. Umożliwia bezproblemową obsługę środowiska okienkowego, menu, pasków narzędzi itp. Jest nawet kreator pozwalający łatwo stworzyć własny kreator. Oprócz tego NetBeans ma ogólny komponent do wizualizacji dowolnego drzewa, które można wykorzystać do prezentacji struktury klas, pakietów czy dowolnych innych informacji hierarchicznych znajdujących się w programie lub dodatku. To, w jaki sposób drzewo będzie generowane, zależy od definicji zawartej w dołączanym module. Może się to odbywać na podstawie edytowanego kodu lub dodatkowych plików.

NetBeans udostępnia pewnego rodzaju abstrakcję mechanizmu dostępu do plików, w którym pliki są przechowywane w strukturze hierarchicznej. Można też dołączać dodatkowe typy pamięci, np. odpowiadające wewnętrznym plikom pomocniczym danego rozszerzenia (tak realizowana jest część dodatków do tworzenia usług Web). Warto dodać, że "pliki" mogą być przechowywane lokalnie lub zdalnie, np. mechanizm FTP jest obsługiwany niewidocznie dla użytkownika. Ułatwia to tworzenie rozwiązań, które automatycznie wgrywają całą aplikację, np. na docelowy serwer aplikacyjny czy serwer WWW.

Zapewnienie tworzonemu oprogramowaniu mechanizmów pozwalających na jego łatwe konfigurowanie to dla programisty zwykle zadanie mało interesujące - bo żmudne i kłopotliwe. NetBeans rozwiązuje ten problem, zapewniając pewien domyślny sposób prezentacji ustawień w formie standardowej klasy. Obsługuje paski narzędziowe, podświetlanie ikon - wszystkie standardowe już elementy IDE. Wśród innych ciekawostek warto wymienić mechanizm automatycznej aktualizacji rozszerzeń, który działa wówczas, gdy twórca dodatku umieści na ustalonym serwerze WWW plik XML z informacją o najnowszej wersji produktu.

Edytor kodu w środowisku NetBeans zawiera ułatwienia znane z innych środowisk IDE, m.in. zmiana koloru składni, analiza kodu źródłowego w trakcie edycji, podpowiadanie składni wyrażeń, a także mechanizm tworzenia makr i definiowania skrótów. Ten ostatni pozwala nadawać nazwy fragmentom kodu, a następnie przywoływać je, wpisując jego nazwę i wciskając przycisk Space. Podobnie jak Eclipse, NetBeans umożliwia oznaczanie fragmentów kodu przy użyciu zakładek oznaczających np. miejsce wykrycia błędu lub inne informacje, z których korzysta konkretne rozszerzenie.

NetBeans zawiera edytor formatek z gotową paletą kontrolek AWT i Swing. Istnieje możliwość instalowania dodatkowych komponentów Java Beans - rejestracja nowych właściwości, zdarzeń czy kreatorów powiązanych z poszczególnymi komponentami jest w pełni automatyczna. Warto dodać, że w ramach rozszerzeń powstają moduły pozwalające na łączenie NetBeans z edytorami Emacs czy Vim.