Drugi nurt badawczy, w oparciu o który dokonywana jest klasyfikacja CDSS koncentruje się na idei przetwarzania pomysłów. Według Z. Chena, przetwarzanie pomysłów (idea processors) jest "programem komputerowym używanym do generowania i organizowania pomysłów w szczególności do wzmacniania ludzkiej kreatywności". Tego typu systemy klasyfikowane są z punktu widzenia trzech perspektyw: (1) sekretariatu, gdzie system pracuje jak "tablica informacyjna", przede wszystkim wspomagając pamięć użytkownika (przypominanie); (2) środowiska zarządzającego i prezentującego pomysły; (3) generatora, gdzie system automatycznie syntetyzuje nowe pomysły.

Ostatni z rozpatrywanych nurtów badawczych - systemy komunikacji człowiek-komputer - dostarcza nie mniej istotnych wskazówek, w jaki sposób technologia przetwarzania informacji może wspomóc procesy kreatywności człowieka. Klasyfikacja CDSS z tego punktu widzenia obejmuje systemy wspierające organizację pracy potencjalnie kreatywnych osób, komunikację grupową, wspierające i stymulujące kreatywność oraz systemy traktowane jako rzeczywisty partner w rozwiązywaniu problemów twórczych.

Dokąd zmierzamy?

Jak dotąd, niewiele dowodów empirycznych wskazuje na rolę technologii komputerowej we wzmacnianiu jak i ograniczaniu twórczego rozwiązywania problemów. Mimo że współczesna technologia oferuje nowoczesne i bardzo wydajne narzędzia wspierające podejmowanie decyzji, zastosowane podejście oraz strategia rozwiązywania problemów przez decydenta jest priorytetowa w twórczym rozwiązywaniu problemów. To właśnie ona - określona strategia - w procesie twórczego rozwiązywania problemów tworzy rozwiązanie, a nie użyte narzędzia. Jak twierdzi G.M. Marakas, stan naszej wiedzy o technikach komputerowych sugeruje nam, że musimy lepiej poznać i zrozumieć procesy prowadzące do twórczego rozwiązywania problemów, wtedy dopiero technologia komputerowa może zaoferować każdemu z nas nowoczesne i obiecujące narzędzia oraz technologie, poprzez które mogą być osiągane niepowtarzalne i bardziej kreatywne rezultaty.

CDSS potrzebuje dalszych badań i wdrożeń, zarówno z punktu widzenia teorii, jak i praktyki. Bowiem, jak wskazują wyniki badań, jedynie niewielka liczba dostępnych, komercyjnych aplikacji wspiera najważniejsze działania w procesie twórczego rozwiązywania problemów - doradztwo oraz ocenę proponowanych rozwiązań. Aplikacje koncentrują się przede wszystkim na wybranych fazach procesu kreatywnego. Preferowane są narzędzia proste oraz łatwe w użyciu. Najczęściej wspierane funkcjonalności koncentrują się wokół prowadzenia użytkownika po kolejnych fazach procesu kreatywnego oraz zarządzania i prezentowania gromadzonych informacji. Najczęściej wykorzystywanymi narzędziami i metodami są przy tym analiza SWOT, "what if" oraz wszelkie odmiany burzy mózgów.

Jednocześnie istnieją poważne przesłanki do postawienia tezy, w myśl której prawdopodobnie istnieje jeszcze wiele obszarów wsparcia kreatywności człowieka dotąd nie rozpoznanych. Problemy wymagające rozstrzygnięć sprowadzają się do odpowiedzi na następujące pytania:

• na czym dokładnie polega wsparcie kreatywności człowieka przez technologię komputerową?

• które funkcjonalności CDSS lepiej, a które gorzej wspierają kreatywność człowieka i dlaczego?

• które z obecnie znanych technologii przetwarzania danych są najbardziej predysponowane do wsparcia najważniejszej fazy procesu twórczego rozwiązywania problemów - fazy tworzenia rekombinacji, tzn. wsparcia użytkownika w udzielaniu porad i wskazówek oraz generowaniu i ocenie pomysłów? Jak zwiększyć efektywność wsparcia użytkownika w tej fazie?

• jaka jest lub może być rola technologii sztucznej inteligencji w budowie narzędzi wspierających procesy twórczego rozwiązywania problemów?

Dr Zbigniew Twardowski jest wiceprezesem CONSORG sp. z o.o., odpowiedzialnym za rozwój technologii informatycznych i aplikacji biznesowych. Dr hab. Stanisław Stanek jest profesorem Akademii Ekonomicznej w Katowicach; kieruje Katedrą Informatyki.