Pierwszą na świecie firmą, która zatrudnia osoby chore na autyzm do testowania oprogramowania, jest duńska Specialisterne, założona w 2005 roku przez Thorkila Sonne. Specialisterne nie korzysta z żadnych specjalnych ulg czy dofinansowań i nie jest przystanią dla chorych, pozorującą działalność biznesową - działa na warunkach rynkowych, a jej prezes stara się przekonać przedsiębiorców również w innych krajach, że autystycy mogą się świetnie sprawdzić w roli testerów oprogramowania. Na razie firma zatrudnia 50 osób, z czego 3/4 to osoby cierpiące na autyzm, ale w planach jest rozbudowa sieci oddziałów. Jako pierwszy ma powstać oddział szkocki, gdzie zatrudnienie ma znaleźć 500 pracowników z autyzmem. W Danii z usług Specialisterne korzysta m.in. Microsoft i Oracle.

Specialisterne zatrudnia pracowników z lekką postacią autyzmu, najczęściej z syndromem Aspergera. Osoby takie są w stanie normalnie funkcjonować, ale źle radzą sobie w nowym otoczeniu, w nieoczekiwanych sytuacjach i w obecności nieznanych osób. Z tego powodu często wypadają z normalnego systemu edukacji, który wymaga zdawania stresujących egzaminów. W warunkach stworzonych w Specialisterne - przy zminimalizowanym stresie, niewielkiej zmienności zadań, w przewidywalnym otoczeniu - są bardzo wydajni, niezwykle rzadko popełniają błędy i szybciej niż przeciętnie rozwiązują problemy.

Więcej niż terapia

W Polsce osoba z autyzmem nie ma zasadniczo szans na pracę zawodową. "Według danych Ministerstwa Edukacji Narodowej, w zeszłym roku żaden absolwent szkoły kształcącej autystyków nie znalazł zatrudnienia. W Polsce są tylko dwa miejsca - gospodarstwo ekologiczne 'Farma Życia' w Więckowicach, niedaleko Krakowa i przedsiębiorstwo społeczne w Wilczej Górze pod Warszawą - gdzie mogą żyć i pracować ludzie z autyzmem. Nie ma żadnej systemowej organizacji zatrudniania" - mówi Lilianna Gąsecka z Krajowego Towarzystwa Autystycznego.

Okazuje się, że położenie osób z autyzmem jest trudniejsze niż chorych na schizofrenię czy w inny sposób upośledzonych umysłowo, gdyż schizofrenia i inne upośledzenia umysłowe w jakiś sposób zaistniały już w społecznej świadomości, natomiast wiedza o autyzmie jest mało rozpowszechniona. "Osoby z autyzmem potrzebują specyficznych warunków pracy, nie mogą pracować tam, gdzie panuje tłok, pośpiech. Mają problemy z komunikowaniem się, podtrzymywaniem rozmowy. Wszystko to powoduje, że nasz rynek pracy nie ma doświadczeń w ich zatrudnianiu" - wyjaśnia Lilianna Gąsecka.