Kontrakt na kompleksową komputeryzację polskiego systemu podatkowego jest realizowany już od ponad 3 lat. Jest to prawdopodobnie największe polskie przedsięwzięcie informatyczne, które obejmuje swoim zasięgiem każdego dorosłego obywatela (któż nie wypełniał PIT-u).

Projekt Poltax od strony Ministerstwa Finansów prowadziły 3 osoby: Andrzej Jankowski, Jarosław Deminet i obecnie Antoni Kreczmar. Zwróciliśmy się do nich z prośbą o odpowiedź na podobnie brzmiące pytania o losy tego pionierskiego wdrożenia. Te same pytania zadaliśmy przedstawicielowi głównego wykonawcy Bulla S.A., panu Rony Rotthier. Tylko Andrzej Jankowski odmówił nam odpowiedzi na postawione pytania.

Niewątpliwie Poltax wychodzi ze swojego wieku młodzieńczego. W lipcu br. zrealizowana zostanie jego pilotażowa struktura. Doświadczenia z tego etapu wdrożenia powinny zaowocować zwiększoną szybkością wdrożeń ponad 300 urzędach i 49 izbach skarbowych. Do tematu Poltaxu wrócimy prawdopodobnie jeszcze nie raz.

Mówi Jarosław Deminet

Co to jest Poltax?

Poltax jest kompleksowym projektem zinformatyzowania poboru i częściowo dystrybucji podatków. Obecnie jest realizowana jego pierwsza faza (tzw. Minipoltax). Następnym krokiem będzie integracja systemu z wykorzystaniem przesyłania danych przez sieć rozległą. Należy jednak uznać, że rozwój Poltaxu będzie trwał permanentnie. W dalszych odpowiedziach używając nazwy "Poltax" mam wszędzie na myśli Minipoltax (tak to jest zresztą powszechnie rozumiane).

Kto jest zleceniodawcą w Poltaxie? Kto z kim zawierał kontrakt i kto go podpisał?

Zleceniodawcą jest Ministerstwo Finansów, które zawarło w tej sprawie kontrakt z firmą Bull (Bull S.A.). Nie pamiętam, na jakim szczeblu był podpisywany pierwszy kontrakt, chyba ministerialnym (Leszek Balcerowicz?). Dalsze szczegóły umowy i porozumienia były podpisywane na szczeblu dyrektora Departamentu Informatyki w Ministerstwie Finansów.

Kto jest wykonawcą Poltaxu?

Wykonawcą jest firma Bull S.A. (tzn. nie np. Bull Polska). Może ona oczywiście wynajmować podwykonawców (i robi to). Na przykład serwis sprzętowy świadczy firma Dataserwis.

Jakie są koszty wdrożenia Poltaxu?

Koszt kontraktu wyniósł ok. 80 mln USD (cena była ustalona we frankach). Nie uwzględnia to kosztów poniesionych przez Ministerstwo, bezpośrednich (utrzymanie Departamentu Informatyki, część kosztów adaptacji pomieszczeń) i pośrednich, których nie potrafię oszacować.

Na jakim etapie znajduje się obecnie wdrożenie Poltaxu?

Zakończono pisanie oprogramowania. Obecnie pierwsza część (tzw. Release 1) jest instalowana próbnie w 30 urzędach skarbowych, następnie do lipca powinna pojawić się wszędzie. Druga część jest testowana.

Kiedy będzie można uznać, że kontrakt jest już zrealizowany? Jaka jest przewidywana data zakończenia wdrożenia?

Tzw. Final System Acceptance powinien nastąpić po uruchomieniu drugiej części w 30 lokalizacjach pilotowych. Może to nastąpić późnym latem lub wczesną jesienią. Firma Bull nadal jednak przez rok będzie zobowiązana do usuwania błędów.

Jaka była/jest Pana rola przy wdrażaniu systemu Poltax?

Od stycznia do lutego 1993 r. byłem doradcą Ministra Finansów, m.in. w sprawie Poltaxu. Od marca do czerwca 1993 r. byłem dyrektorem Departamentu Informatyki, kierujac projektem ze strony polskiej. Od lipca 1993 r. do teraz jestem ponownie doradcą, odpowiedzialnym m.in. za sprawy kontraktowe na styku Ministerstwo Finansów - Bull.

Mówi prof. Antoni Kreczmar, dyrektor Departamentu Informatyki Ministerstwa Finansów

Co to jest Poltax?

Poltax jest to wieloletnie przedsięwzięcie, którego celem jest informatyzacja systemu podatkowego w Polsce. Projekt

ten ma wnieść nową jakość do działalności służb podatkowych, która nie byłaby możliwa bez informatyzacji (np. obsługa Centralnego Rejestru Podatników).

Aktualnie jest realizowana jego podstawowa część pod nazwą Minipoltax, która polega na skomputeryzowaniu działalności Izb i Urzędów Skarbowych w tym zakresie w jakim one działają obecnie, czyli: rejestracji, wymiaru i księgowości.

Przyszłość Poltaxu to połączenie Urzędów i Izb Skarbowych w sieć rozległą, integracja z systemem celnym i ciągły, ciągły rozwój. Ponieważ przyszłość ta nie jest ujęta w kontrakcie to, moim zdaniem, bardziej zależy ona od uwarunkowań politycznych niż finansowych.

Kto jest zleceniodawcą w Poltaxie? Kto z kim zawierał kontrakt i kto go podpisał?

Zleceniodawcą jest Ministerstwo Finansów, które zawarło kontrakt z Bull S.A. Nie wielu, kto personalnie podpisał kontrakt i dlaczego wybrano Bull. Poproszony w 1990 r. przez MF o ekspertyzę stawiałem na IBM.

Kto jest wykonawcą Poltaxu?

Wykonawcą Minipoltaxu jest Bull S.A. (a nie Bull Polska, jak niektórzy sądzą). Zadaniem Bull S.A. wg kontraktu było dostarczenie sprzętu i opracowanie oprogramowania.

Można jedynie żałować, że w kontrakcie nie było słowa o budowie sieci rozległej łączącej Urzędy i Izby Skarbowe. Dane miały być przewożone (i będą) na taśmach magnetycznych, co, moim zdaniem, zakrawa na kpinę.

Jakie są koszty wdrożenia Poltaxu?

Wdrożenie nie jest częścią kontraktu z Bullem, ale leży po stronie Ministerstwa Finansów. Tym niemniej Departament Informatyki MF zamierza podpisać dodatkową umowę z Bullem S.A. o wspólną realizację wdrożenia, co ma przyspieszyć jego zakończenie. Podniesie to oczywiście koszty całkowite kontraktu, ale pozwoli na zakończenie prac z końcem grudnia br.

Koszty wdrożenia to przede wszystkim koszty zatrudnienia ok. 1 tys. informatyków - pracowników Izb i Urzędów Skarbowych oraz Departamentu Informatyki MF (100 osób). Niestety nie mogę zdradzić, ile one wynoszą. Każdy zainteresowany pracą z nami może zgłosić się do Departamentu i tam dowiedzieć się na ile cenimy pracę fachowca. A dobry fachowiec na pewno znajdzie u nas zatrudnienie.

Na jakim etapie znajduje się obecnie wdrożenie Poltaxu?

Obecnie jest wdrażany tzw. Release 1 (R1). Ma on pewne braki, np. są w nim kłopoty z bilansem otwarcia. W zakresie rejestracji i wymiaru działa on w 20 Izbach Skarbowych. Niepełna księgowość (karty podatkowe) jest testowana w Izbach Skarbowych w Otwocku i na Pradze Pd. w celu przygotowania procedur organizacji działania w przyszłości.

Kolejna wersja, Release 2, będzie wyposażony w pełną księgowość (konta syntetyczne i analityczne, dystrybucja budżetowa) oraz pozbawiony błędów wykrytych w R1. R2 jest już po testach systemowych i w trakcie testów akceptacyjnych.

Kiedy będzie można uznać, że kontrakt jest już zrealizowany? Jaka jest przewidywana data zakończenia wdrożenia?

Harmonogram zakłada, że R2 zostanie w pełni wdrożony na terenie całego kraju z końcem 1994 r.

Zgodnie z kontraktem jeśli przez 30 dni system R2 będzie bezbłędnie działał w 30 pilotowych urzędach skarbowych, to będzie to oznaczało odbiór systemu przez MF. Na tym też zakończy się kontrakt z Bullem.

Dalsze prace nad rozbudową systemu będą prowadzone już samodzielnie przez Departament Informatyki MF w ramach Release 3.

Jaka była/jest Pana rola przy wdrażeniu systemu Poltax?

Od 1 lipca 1993 r. jestem dyrektorem Departamentu Informatyki Ministerstwa Finansów. Objąłem tę funkcję na prośbę Dyrektora ds. Informatyki Kancelarii Sejmu, pana Jarosława Demineta, który czasowo pełnił ją od marca do czerwca 1993 r. Jednocześnie, żeby nie tracić kontaktu z uczelnią, zachowałem pół etatu na Uniwersytecie Warszawskim. Zespół Bulla oraz pracownicy Departamentu Informatyki wydawali mi się kompetentni. Dlatego też zdecydowałem się objąć tę funkcję.

Początki były trudne. Kontrakt nie zawierał prototypowania systemu, wobec czego trzeba go testować na żywym ciele machiny podatkowej.

Z niezrozumiałych powodów produkt był dostępny w wersji angielskiej, nieprzydatnej do celów służb podatkowych. Lokalizacja (polonizacja) trwała 4 miesięce, czego można było uniknąć od początku używając w programie terminologii polskiej.

W związku z ciągle przesuwanym terminem uruchomienia Minipoltaxu w ub.r. Dep. Inf. MF opracował "protezę" systemu pod nazwą Mikropoltax na komputerach PC przeznaczony wyłącznie do obsługi podatników VAT-u. Obecnie dane z Mikropoltaxu są przenoszone do unixowego Minipoltaxu, co opóźni ukończenie projektu o kolejne dwa miesiące.

Horrorem okazało się tworzenie formularzy. Opracowanie 50 formularzy (a tyle obecnie jest ich w użyciu) po 200 pól każdy - razem 10 tys. pól - trwało pół roku, gdyż każda ze zmian musiała być negocjowana z departamentem merytorycznym. Przyszłość też nie przedstawia się różowo. Wkrótce będzie denominacja i nowe progi podatkowe - a to oznacza nowe formularze i nowe zajęcie dla informatyków. I tak "dookoła Wojtek".

Na szczęście aplikacja, napisana pod Oracle, zawiera tzw. Foundation Data, co pozwala uniknąć konieczności jej zmian przy zmianie zawartości formularzy, co jest nagminne w naszej rzeczywistości gospodarczej. Obecnie zostały przygotowane prawie wszystkie wzory formularzy, które są danymi do systemu. Sama aplikacja w zakresie obsługi wszelkiego rodzaju podatków będzie gotowa w lipcu br. Do tego trzeba jeszcze przygotować dane słownikowe, opisujące formularze oraz ludzi do jej obsługi.

Do tego wszystkiego system naliczania podatków jest nazbyt skomplikowany. Sam wypełniając PIT popełniłem dwa błędy. Prawda jest taka, że zarówno informatycy, jak i podatnicy będą mieli z tym systemem coraz więcej problemów, jeśli władza ustawodawcza będzie w tym zakresie równie niefrasobliwa jak dotychczas.

Osobiście uważam, że prawo podatkowe powinno być jednorodne i proste. Nie powinno być ulg, a egzekucja powinna być możliwie łatwa.

Czego bym sobie życzył w najbliższym czasie? To czego mi najbardziej potrzeba, to pieniędzy na opłacanie fachowców.

Z Antonim Kreczmarem rozmawiał Wojciech Gryciuk

Mówi Rony Rotthier, odpowiedzialny z ramienia Bull S.A. za realizację projektu Poltax

Co to jest Poltax?

Poltax jest to projekt, którego celem jest komputeryzacja systemu podatkowego w Polsce w zakresie obsługi PIT-ów (podatek dochodowy od osób fiz.), CIT-ów (podatek dochodowy od osób prawnych) i VAT-u (podatek od towarów i usług). Obecnie zamiast nazwy Poltax używa się terminu Minipoltax, co oznacza, że system jest realizowany na minikomputerach.

Kto jest zleceniodawcą w Poltaxie? Kto z kim zawierał kontrakt i kto go podpisał?

Zleceniodawcą jest Ministerstwo Finansów, które zawarło kontrakt z Bull S.A. po wygraniu przez niego przetargu. Nie wiem, kto podpisał kontrakt, gdyż zacząłem przy nim pracować w połowie 1992 r.

Kto jest wykonawcą Poltaxu?

Wykonawcą Poltaxu jest Bull S.A., a w ramach niego częściowo Bull Polska. Ostateczna wersja kontraktu zobowiązywała Bull S.A. do dostarczenia sprzętu i opracowania oprogramowania, które pozwoliłoby na automatyczną rejestrację podatników, wymierzanie podatków oraz prowadzenie związanej z tym księgowości.

Jakie są koszty wdrożenia Poltaxu?

Realizacja wdrożenia leży po stronie Departamentu Informatyki Ministerstwa Finansów i on ponosi jego koszty. Ile one wynoszą? Nie wiem, gdyż ta faza projektu nie była objęta kontraktem z Bullem S.A.

W najbliższym czasie Departament Informatyki MF zamierza podpisać dodatkową umowę z Bull S.A. w sprawie wspólnego dokończenia realizacji wdrożenia. Nie oznacza to, że sam by sobie nie poradził, ale zależy mu na jak najszybszym jego sfinalizowaniu. Koszty tej podatkowej umowy są negocjowane. Propozycja ze strony MF jest dowodem na to, że obecni w Polsce specjaliści Bulla sprawdzili się w boju i Departament Informatyki MF ma do nich pełne zaufanie.

Wartość kontraktu ustalona na 450 mln FF nie uległa zmianie do dnia dzisiejszego. Koszty sprzętu strona polska już pokryła. Resztę ureguluje po odbiorze ostatecznej wersji oprogramowania.

Na jakim etapie znajduje się obecnie wdrożenie Poltaxu?

We wszystkich Izbach i Urzędach Skarbowych trwa wdrażanie tzw. Release 1 (rejestracja, wymiar, niepełna księgowość). Ma być ono zakończone z końcem czerwca br. Docelowy upgrade, tzw. Release 2 (R2), wyposażony w pełną księgowość, został przekazany MF w lutym br. i jest już po testach systemowych oraz w trakcie testów akceptacyjnych. Po ich przejściu będzie wdrażany we wszystkich Urzędach i Izbach Skarbowych na terenie kraju.

Kiedy będzie można uznać, że kontrakt jest już zrealizowany? Jaka jest przewidywana data zakończenia wdrożenia?

Finalizacja kontraktu nastąpi w momencie, gdy przez 30 kolejnych dni system R2 będzie bezbłędnie działał w 30 pilotowych Urzędach Skarbowych. MF rozpocznie wdrażenie wersji R2 na początku lipca br. i jeśli przez miesiąc będzie ona działała bezbłędnie, to będzie to oznaczało, że Bull wywiązał się ze swoich zobowiązań. Tym niemniej pracownicy Bulla jeszcze przez rok od tego momentu będą służyć swoją pomocą Ministerstwu Finansów. Także przy realizacji wdrożenia, którego ukończenie jest planowane na koniec grudnia br.

Jaka była/jest Pana rola przy wdrażeniu systemu Poltax?

Przyjechałem do Polski w poł. 1992 r., gdy realizacja projektu natrafiała na różnego rodzaju przeszkody: legislacyjne, organizacyjne i komunikacyjne. Swoją działalność zacząłem od wymiany 90% składu osobowego ekipy związanej z realizacją kontraktu. Następnie dobrałem silny zespół fachowców, z którymi współpracuję do dzisiejszego dnia. Po jego sformowaniu, w październiku 1992 r., dokonaliśmy powtórnej analizy problemu, co wydatnie przyczyniło się do usprawnienia realizacji projektu.

Release 2 (ok. 60 MB kodu źródłoweogo) udało przygotować się w okresie 1,5 roku, co uważam za dobry wynik. Warto zaznaczyć, że w Europie Zachodniej istnieje zaledwie kilka porównywalnej wielkości systemów automatyzujących ściąganie podatków. Największe problemy z jakimi borykaliśmy się w tym okresie to:

- niestabilny system prawny (permanentne zmiany przepisów)

- problemy na polu zarządzania po obu stronach

- nadmierny optymizm zarówno po stronie Bulla ("dlaczego nie mamy tego zrobić w ciągu 2 lat?"), jak i Ministerstwa Finansów ("dlaczego ma się to im nie udać?").

Mając na uwadze to, że realizacja kontraktu ma się ku końcowi, za swój największy sukces uważam nie tyle doprowadzenie go do końca, co odzyskanie, nadszarpniętego w początkowym okresie realizacji projektu, zaufania pracowników MF w stosunku do Bulla, jako wykonawcy projektu.

Z Rony Rotthier rozmawiał Wojciech Gryciuk