Prawa i obowiązki

Zgodnie z art. 94, pracodawca jest zobowiązany do przedstawienia pracownikom zakresu ich obowiązków i sposobu wykonywania pracy na wyznaczonym stanowisku, zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy, ułatwienia podnoszenia kwalifikacji zawodowych, stosowania obiektywnych sposobów oceny pracowników, prowadzenia dokumentacji związanej ze stosunkiem pracy. Natomiast zgodnie z art. 100 pracownik jest zobowiązany do sumiennego wykonywania pracy, przestrzegania regulaminu pracy i przepisów bezpieczeństwa, przestrzegania tajemnicy określonej w odrębnych przepisach. Przepisy uzupełnione są artykułami regulującymi skutki ich nieprzestrzegania.

Zapewnienie bezpieczeństwa pracy jest jednym z najważniejszych wymagań wobec pracodawców zatrudniających informatyków. Praca przy komputerach może być przyczyną zagrożenia zdrowia na skutek porażenia prądem i wpływu pól elektromagnetycznych. Może także spowodować osłabienie wzroku i zagrożenie zwyrodnieniami charakterystycznymi dla pracy siedzącej przy obsłudze urządzeń wyposażonych w klawiaturę. Jako niezmiernie ważne, wymagania związane z bezpieczeństwem pracy określono w art. 15: "Pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom bezpieczne i higieniczne warunki pracy".

Warunki organizacji miejsc pracy przy komputerze opisane są w odrębnych przepisach przygotowanych przez Państwową Inspekcję Pracy. Jak dotąd, komputer nie jest urządzeniem "szkodliwym", tylko "uciążliwym" dla pracowników. Oznacza to niemożność dochodzenia świadczeń z powodu chorób zawodowych spowodowanych pracą przy komputerach, nawet jeśli są ewidentne, np. pogorszenie wzroku. Jedynym konkretnym przepisem dotyczącym zdrowia są przepisy o pracy chronionej kobiet, które m.in. regulują warunki pracy kobiet w ciąży. Kobieta w ciąży nie może pracować przy komputerze dłużej niż 4 godziny dziennie, a w szczególnych przypadkach pracodawca jest zobowiązany przenieść pracownicę w tym czasie na inne stanowisko. Dotyczy to zresztą nie tylko zmiany charakteru pracy, ale także miejsca, w pomieszczeniu gdzie pracuje kobieta w ciąży nie powinno być urządzeń komputerowych i "podobnych", np. kserograficznych.

Wymaganie zachowania tajemnicy służbowej przez informatyka jest ważnym obowiązkiem. Informatycy mają dostęp do wielu tajnych informacji zawartych w systemach komputerowych i dlatego spoczywa na nich szczególna odpowiedzialność. Ważne jest określenie granicy tajemnicy służbowej, która powinna być zawarta w odrębnej umowie.

Czas pracy

Czas pracy informatyka pokrywa się z pracą przedsiębiorstwa. Często oznacza to obsługę systemu przez więcej niż 8 godzin dziennie. Przykładem może być przedsiębiorstwo, w którym biura pracują w godzinach 9-17, a magazyny dystrybuujące sprzedany towar od 14 do 3 rano. Ponadto informatycy muszą dysponować dodatkowym czasem potrzebnym na konserwację systemu. Kodeks pracy ustala jednak, że "czas pracy nie może przekraczać 8 godzin na dobę i przeciętnie 42 godzin w tygodniu" (art. 128). Możliwe jest przekroczenie tego limitu, ale w wyjątkowych i uzasadnionych przypadkach.

Ponieważ informatycy często pracują w nocy, powinni wiedzieć, że w godziny 21-7 uznane są za "nocne" i za pracę w tym czasie przysługuje 20% dodatek (art. 137). Specjalne normy dotyczą także pracy w niedziele i święta. Art. 140 reguluje, że "pracownikowi zatrudnionemu w niedzielę pracodawca jest obowiązany zapewnić inny dzień wolny od pracy w tygodniu. Pracodawca może udzielić dnia wolnego w zamian za pracę w święto".

Informatycy często muszą być dyspozycyjni. Oznacza to wyposażenie ich w urządzenia przywoławcze lub telefony komórkowe. Teoretycznie pracownik nie wykonuje pracy, ale jest utrzymywany w stanie niepewności i - nie tylko teoretycznie, ale całkiem praktycznie - w każdej chwili może być wezwany. Według art. 144 za czas dyżuru pełnionego poza zwykłymi godzinami pracy w zakładzie lub w innym miejscu wyznaczonym przez pracodawcę, podczas którego pracownik nie wykonuje pracy na rzecz pracodawcy, przysługuje czas wolny od pracy lub wynagrodzenie zgodne ze stawką godzinową, a jeśli nie ma stawki godzinowej, to 60% wynagrodzenia. Nie dotyczy to jednak dyżurów pełnionych przez pracownika w domu.