Szczególnie istotna i często nieuświadamiana sobie przez członków zarządu jest konstrukcja odpowiedzialności wobec wierzycieli spółki. Powstaje ona w sytuacjach wymienionych przez KSH. Zarówno w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, jak i w spółce akcyjnej złożenie fałszywego oświadczenia sądowi rejestrowemu o wniesieniu do spółki wkładów na pokrycie kapitału skutkuje trzyletnią solidarną ze spółką odpowiedzialnością wobec wierzycieli. Art. 299 KSH, dotyczący spółek z ograniczoną odpowiedzialnością, ustanawia ponadto solidarną odpowiedzialność członków zarządu, jeżeli egzekucja przeciwko spółce okazałaby się bezskuteczna. Do zwolnienia z tej odpowiedzialności konieczne jest wykazanie, że "we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub wszczęto postępowanie układowe albo że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewszczęcie postępowania układowego nastąpiło nie z jego winy, albo że pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewszczęcia postępowania układowego wierzyciel nie poniósł szkody". W przeciwnym razie każdy członek zarządu odpowiada za zobowiązania spółki swoim majątkiem osobistym niezależnie od tego, czy w rzeczywistości prowadził sprawy spółki oraz kto spowodował powstanie wierzytelności.

CFO pełniący funkcję członka zarządu może podlegać również odpowiedzialności karnej uregulowanej w art. 585 - 595 KSH. Na przykład za działanie na szkodę spółki grożą kara pozbawienia wolności do lat 5 i grzywna. Sankcjonowane jest również ogłaszanie nieprawdziwych danych, dopuszczanie do nabycia przez spółkę własnych udziałów lub akcji, udział w bezprawnym głosowaniu, bezprawne wydanie akcji oraz dopuszczanie do naruszania szeregu obowiązków nałożonych na członków zarządu w art. 589 KSH.

Zobacz również:

• Rząd Ghany pracuje nad regulacjami dotyczącymi AI
• AI w walce z przestępstwami finansowymi

Ciekawym przypadkiem jest jednoczesny stosunek zatrudnienia CFO w formie umowy o pracę z pełnieniem przez niego funkcji członka zarządu. Podleganie zarówno KP, jak i KSH mogłoby budzić wątpliwości co do ograniczenia odpowiedzialności wynikającej z uczestnictwa w zarządzie do wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia. Jednak jak wskazał w swoim orzeczeniu Sąd Apelacyjny w Katowicach, CFO podlega odpowiedzialności na podstawie KSH bez ograniczeń wynikających z KP. Co więcej - dopuszcza się jego podwójną odpowiedzialność.

Odpowiedzialność dyrektora finansowego pełniącego funkcję członka zarządu może również wynikać z Ustawy ordynacja podatkowa. Stanowi ona, że za zaległości podatkowe spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz spółki akcyjnej odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem członkowie zarządu, jeżeli egzekucja z majątku spółki okazała się w całości lub w części bezskuteczna. Podobnie jak w ww. art. 299 KSH, do zwolnienia się od tej odpowiedzialności wymagane jest zgłoszenie przez członka zarządu we właściwym czasie wniosku o ogłoszenie upadłości lub wszczęcie postępowania zapobiegającego ogłoszeniu upadłości (postępowanie układowe) albo udowodnienie że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości lub niewszczęcie postępowania zapobiegającego ogłoszeniu upadłości nastąpiło bez jego winy. Zakres odpowiedzialności obejmuje zaległości podatkowe z tytułu zobowiązań, które powstały w czasie pełnienia przez niego obowiązków członka zarządu. W odpowiedzialności wynikającej z Ustawy ordynacja podatkowa ponownie nie ma znaczenia, przez kogo faktycznie prowadzone są sprawy spółki oraz kto doprowadził do powstania zaległości - odpowiedzialność członków zarządu jest solidarna.

Jak wykazaliśmy, niemożliwe jest wskazanie jednolitych zasad odpowiedzialności dyrektora finansowego. Żeby to zrobić, konieczne jest dokonanie właściwej wykładni wskazanych wyżej przepisów w każdej konkretnej sytuacji wyrządzenia szkody lub choćby naruszenia przepisów prawa.

Dr Piotr Karwat i Michał Reszka są prawnikami kancelarii Leśnogórski, Ślusarek i Wspólnicy