Odpowiedzialność prawna dyrektora finansowego

Umowa zlecenia, kontrakt menedżerski

Formą zatrudnienia dyrektora finansowego może być również umowa zlecenia, polegająca na tym, że przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonych czynności prawnych dla dającego zlecenie. Jest to umowa nazwana, uregulowana w Kodeksie cywilnym także pod kątem odpowiedzialności prawnej. Inną, zbliżoną formą zatrudnienia jest tzw. kontrakt menedżerski, który polega na zobowiązaniu się do stałego wykonywania czynności zarządu przedsiębiorstwem, w imieniu i na rzecz zleceniodawcy. Jest to konstrukcja nieuregulowana w żadnym akcie normatywnym, jednak zgodnie z art. 750 KC "do umów o świadczenie usług, które nie są uregulowane innymi przepisami, stosuje się odpowiednio przepisy o zleceniu". Zaznaczyć należy zarazem, że ramy kontraktu menedżerskiego wyznacza zasada swobody umów i postanowienia dotyczące między innymi odpowiedzialności mogą być ustalone odmiennie niż w KC. Przykładowo, można ograniczyć wysokość odszkodowania do określonej kwoty. Jeśli brak jest w kontrakcie odstępstw od zasad ustawowych, wówczas odpowiedzialność będzie w całości rozpatrywana według postanowień KC. Dyrektor finansowy będzie zatem zobowiązany do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, w wysokości rzeczywiście poniesionej przez zlecającego oraz utraconych przez niego korzyści. Wątpliwości może budzić przesłanka odpowiedzialności odnosząca się do wykonania zobowiązania, zależna od celu umowy i powierzonych obowiązków. Umowa zlecenia i odpowiednio kontrakt menedżerski mogą bowiem zobowiązywać albo ogólnie do podjęcia czynności z należytą starannością, albo do osiągnięcia konkretnego celu. Odpowiedzialność CFO będzie zatem uzależniona od postanowień umownych dotyczących celu umowy. Jeśli cel nie jest uregulowany, wówczas domniemywa się tylko ogólne zobowiązanie do podjęcia czynności z należytą starannością.

Uzależnienie odpowiedzialności CFO od powierzonych konkretnych zadań (niezależnie od formy zatrudnienia) wynika natomiast z innych ustaw, takich jak Kodeks karny skarbowy czy Ustawa o rachunkowości, o których mowa w dalszych akapitach. Jeśli dyrektor finansowy zobowiązany jest na podstawie umowy do czynności objętych stosowaniem wymienionych ustaw oraz naruszy swoje obowiązki, co spowoduje ukaranie zleceniodawcy przez organy państwowe, powstanie wówczas jego odpowiedzialność odszkodowawcza. Przepisy wskazanych ustaw są dla dyrektora finansowego również (jeśli nie przede wszystkim) źródłem odpowiedzialności osobistej o charakterze karnym.

Zobacz również:

  • Rząd Ghany pracuje nad regulacjami dotyczącymi AI
  • AI w walce z przestępstwami finansowymi

Odpowiedzialność wynikająca z Kodeksu karnego skarbowego

Kodeks karny skarbowy (KKS) w art. 9 § 3 stanowi, że za przestępstwa skarbowe lub wykroczenia skarbowe odpowiada, jak sprawca, także ten, kto na podstawie umowy lub faktycznego wykonywania zajmuje się sprawami gospodarczymi, w szczególności finansowymi osób fizycznych, prawnych oraz jednostek organizacyjnych nie mających osobowości prawnej, którym odrębne przepisy przyznają zdolność prawną. Typowe zadania wykonywane przez dyrektora finansowego powodują podleganie odpowiedzialności karnej skarbowej. Przesłanką jej zaistnienia jest popełnienie czynu społecznie szkodliwego, zabronionego pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia. Wśród przestępstw skarbowych wymienić można m.in. uchylanie się od opodatkowania, nieujawnianie właściwemu organowi przedmiotu lub podstawy opodatkowania, nieskładanie deklaracji podatkowych, uporczywe niewpłacanie w terminie podatku, nieprowadzenie lub nierzetelne prowadzenie ksiąg wbrew obowiązkowi. Karami za przestępstwa skarbowe są kary grzywny, kary ograniczenia wolności oraz pozbawienia wolności.

Odpowiedzialność wynikająca z Ustawy o rachunkowości

Dyrektor finansowy może również podlegać odpowiedzialności wynikającej z Ustawy o rachunkowości. Jednak w przeciwieństwie do KKS, do ponoszenia odpowiedzialności za wykonywanie obowiązków w zakresie rachunkowości określonych ustawą, konieczna jest zgoda na przyjęcie odpowiedzialności, stwierdzona w formie pisemnej. Według Sądu Najwyższego osobą przyjmującą na siebie odpowiedzialność jest główny księgowy. Jeśli CFO nie pełni jednocześnie takiej funkcji, nie podlega obowiązkom wynikającym z ustawy o rachunkowości.

Odpowiedzialność członka zarządu

W praktyce często występuje łączenie funkcji CFO z funkcją członka zarządu. Powoduje to bardzo istotne, uregulowane w Kodeksie spółek handlowych (KSH), konsekwencje dotyczące ponoszonej odpowiedzialności. Mogą one przybrać formę odpowiedzialności finansowej w stosunku do spółki i do jej wierzycieli oraz odpowiedzialności karnej.

Odpowiedzialność członka zarządu w stosunku do spółki dotyczy szkody wyrządzonej zawinionym działaniem lub zaniechaniem sprzecznym z prawem lub postanowieniami umowy albo statutu spółki. Innymi słowy, jeśli dane działanie lub zaniechanie było zgodne z prawem oraz umową i statutem spółki, odpowiedzialność CFO jako członka zarządu nie powstanie, mimo wyrządzenia spółce szkody. Naruszeniem mogącym spowodować zobowiązanie do naprawienia szkody jest na przykład dokonanie czynności bez wymaganego upoważnienia innego organu lub przekroczenie granic pełnomocnictwa. Obowiązek przestrzegania prawa powszechnie obowiązującego łączy się z koniecznością zaniechania dokonania sprzecznej z nim czynności, choćby upoważniała do tego uchwała innego organu spółki. Przesłankami odpowiedzialności członka zarządu są istnienie szkody oraz związek przyczynowy między zawinionym działaniem lub zaniechaniem a wyrządzoną szkodą. Winę należy tu rozpatrywać pod kątem należytej staranności wymaganej od członka zarządu, na którym ponadto ciąży obowiązek dowiedzenia jej dochowania. W przypadku, gdyby szkodę wyrządziło kilka osób, ponoszą one odpowiedzialność solidarną.

Odpowiedzialność członka zarządu w stosunku do spółki może dotyczyć niezgodnego z przepisami prawa procesu jej tworzenia. W przypadku spółki akcyjnej mogą to być zamieszczenie w statucie, sprawozdaniach, opiniach, ogłoszeniach i zapisach fałszywych danych oraz współdziałanie w czynnościach prowadzących do zarejestrowania spółki na podstawie dokumentu zawierającego fałszywe dane. Szereg innych działań na szkodę spółki powodujących odpowiedzialność odszkodowawczą zawiera KSH. Roszczenia odszkodowawcze przeciwko członkowi władz przedawniają się z upływem trzech lat od dnia, w którym spółka dowiedziała się o szkodzie i osobie zobowiązanej do jej naprawienia, najpóźniej jednak po dziesięciu latach od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wyrządzające szkodę.


TOP 200