Pierwszą tendencję nietrudno wytłumaczyś. Od połowy 2000 r. następuje w Polsce spadek produkcji przemysłowej, recesję przeżywa również produkcja sprzętu informatycznego na świecie. Nic więc dziwnego, że producenci polscy również doświadczają problemów. Trzeba jednak zauważyś, że w roku 2000 nominalnie produkcja sprzętu wzrosła, chociaż był to wzrost powolniejszy niż przychody sektora ogółem.

Zmiany zachodzące w usługach informatycznych przypominają zjawiska zachodzące na dojrzałych rynkach europejskich. Następuje tam wyraźny odwrót od dużych kontraktów

usługowych na rzecz sektora biznesowego. Wiąże się to zarówno z dojrzewaniem rynku, jak i narastającą recesją. Jeśli polski rynek będzie reagował podobnie, można przypuszczaś, że jest to dopiero początek zjawiska wypierania większych transakcji przez małe kontrakty usługowe. Kondycja dużych firm usługowych będzie natomiast zależała w większym niż dotąd stopniu od reakcji sektora publicznego na recesję.

Wzrastający udział działalności spoza branży może wskazywaś na zjawisko znane z dojrzałych rynków: recesja wymusza dywersyfikację kierunków działania.

Nie wydaje się, aby szybszy niż przeciętny wzrost handlu był tendencją trwałą i zdrową. Można bowiem zauważyś, że wysoki wzrost obrotów produktami obcymi wykazało sporo firm produkcyjnych i usługowych, zapewne w reakcji na spadek sprzedaży własnych produktów. Potrzebna tu będzie szczegółowa analiza, której wyniki przedstawimy na wspomnianej, czerwcowej konferencji.

Zyski i koszty obrony

Najbardziej widocznym skutkiem recesji jest spadek zysków. Zwróciliśmy uwagę przede wszystkim na zysk brutto ze sprzedaży, który jest czystą miarą ekonomicznej efektywności operacji. Kompleksowe dane na ten temat, pochodzące ze 129 firm, wskazują, że w 1999 r. nastąpił wzrost zysków o ok. 76%, natomiast w 2000 r. obniżyły się one o ok. 22%. W grupie tej liczba firm, które zwiększyły zysk, spadła o połowę: ze 100 do 50.

Wiele firm produkcyjnych i usługowych w reakcji na spadek popytu na swe produkty zwiększyło sprzedaż towarów obcych. Z pewnością manewr ten pozwolił im zagospodarowaś zwalniające się zasoby. Zadaliśmy pytanie, czy to przesunięcie sił nie dokonało się jednak kosztem obniżenia ekonomicznej efektywności działania. Wiadomo bowiem, że od dawna występuje zjawisko obniżania się zyskowności handlu. A jak wygląda efektywnośś pozostałych dziedzin?

Na rysunkach 4, 5, 6 przedstawiają stopę zysku brutto w zależności od udziału produkcji, usług własnych i handlu towarami obcymi w przychodach ogółem. Na rysunkach są widoczne także linie trendu, które wyraźnie ujawniają różnice w opłacalności tych trzech dziedzin aktywności biznesowej.

Podobna analiza, dotycząca poprzednich lat, ujawnia stałą tendencję do obniżania się zyskowności handlu. Natomiast wśród firm szybko rozwijających się zyskownośś usług jest wyraźnie wyższa od zyskowności produkcji.

Charakterystyczne dla sektora jest to, że największy wzrost zysków oraz największy i najliczniejszy ich spadek występują wśród firm dużych. Ćwiadczyłoby to o tym, że na firmy duże najbardziej oddziałują warunki otoczenia biznesu. Można powiedzieś, że ta grupa firm najbardziej ucierpiała wskutek recesji.

Andrzej Góralczyk jest szefem Instytutu Produktywności IDG Poland SA.

<hr size=1>1 Właściwe ustawienie przedziałów rozkładów ukazanych na histogramach uzyskano przy wykorzystaniu procedur pakietu KyPlot, v.2.0 beta 13 (32-bit.), 1997-2000, Koichi Yoshioka.