SmarText firmy Lotus Development Corp. był jednym z pierwszych, pracujących pod Windowsami, pakietów hipertekstowych.

Nowa wersja 3.0 jest narzędziem typu groupware, umożliwiającym analizę informacji zawartych w tekstowych bazach danych. SmarText umożliwia utworzenie tzw. dokumentu elektronicznego ułatwiającego przeszukiwanie i przeglądanie zawartości tych baz oraz wprowadzanie powiązań między tekstem a plikami multimedialnymi (grafika, dźwięk). Pakiet współpracuje bezpośrednio z pocztą elektroniczną oraz z Lotus Notes. Przygotowane za pomocą programu zbiory mogą być rozprowadzane w sieci, a także za pomocą dyskietek i CD-ROM-ów. SmarText ma także cechy unikalne. Jest bodajże jedynym tego typu programem prowadzącym rejestr (log) odwołań użytkowników do dokumentów. Skupienie się na potrzebach przedsiębiorstwa w zakresie mediów elektronicznych odróżnia wyraźnie program Lotusa od innych tego rodzaju programów, jak np. konkurencyjnego pakietu Folio Views firmy Folio Corp., który jest pakietem znacznie droższym, choć jednocześnie narzędziem o szerszym przeznaczeniu i możliwościach.

SmarText składa się z dwóch odrębnych aplikacji: Buildera i Readera. Builder używany jest do importu plików oraz tworzenia dokumentów elektronicznych poprzez formatowanie, tworzenie struktury hipertekstu, generację indeksów i hierarchizację dokumentu. Reader służy głównie do odczytywania tekstu (wybieramy w nim sposób prezentacji dokumentu), ale można także za jego pomocą tworzyć przypisy i zakładki. Oba moduły zawierają bogaty zestaw narzędzi.

Testowanie programu SmarText na serwerze sieci NetWare 3.1 oraz dwóch stacjach roboczych pozwoliło nie tylko na ocenę wydajności procesów instalacji, konfiguracji oraz dostosowywania struktury pakietu do potrzeb użytkownika, ale także na zorientowanie się, jak pakiet współpracuje z siecią, różnymi platformami sprzętowymi oraz innymi aplikacjami.

Podczas instalacji program informuje o koniecznych i dostępnych zasobach pamięci. Można zainstalować obydwa moduły albo tylko jeden z nich. Instalacji można dokonać w każdej sieci w której może działać system Windows. Niestety dokumentacja nie opisuje instalacji w sieci - informacje te znajdują się w pliku NETSETUP.TXT. Działanie programu w sieci wymaga wcześniejszego uruchomienia pliku NETSETUP.BAT.

Program gospodaruje oszczędnie zasobami Windows i wymaga jedynie 4 MB RAM i 5 MB miejsca na dysku. Obydwa moduły umożliwiają modyfikacje menu i sposobu prezentacji tekstów. SmarText jest zgodny ze standardami MAPI i VIM poczty elektronicznej.

Aby ocenić jego pracę, program wykorzystano do analizy bazy składającej się z 55 MB tekstów o różnej postaci, stylu i w różnych formatach. SmarText wydaje się mniej elastyczny od Folio Views, ale za to łatwiejszy w użyciu. Import dokumentów jest prosty, program akceptuje wiele popularnych formatów m.in. AmiPro, Word for Windows, WordPerfect for Windows. Dobrze radzi sobie z importem tabel i grafiki.

Program poddano także testowi zachowania w sytuacji awaryjnej, jaką był zanik napięcia w sieci. Z próby tej SmarText wyszedł obronną ręką. W zasadzie były tylko dwie wpadki: program nie rozpoznał formatu Word 6.0 (choć przyjął zgłoszenie formatu Word 2.0) oraz wykonując przetwarzanie plików w całym katalogu nie przyjmował jednak do realizacji w pojedynczej operacji przetwarzania tekstów w kilku katalogach.

SmarText generuje indeks słów użytych w dokumentach źródłowych, a następnie tworzy pojedynczy dokument (tekst elektroniczny), zawierający informacje o zawartości plików źródłowych. Taki dokument można dodatkowo formatować bądź konfigurować za pomocą różnych narzędzi.

Bardzo przydatne są dwa z nich: outlines - służący do hierarchizacji tekstu i indexes - do tworzenia selektywnych indeksów. SmarText tworzy hierarchię dokumentu (rozdziały, paragrafy, odsyłacze itd.) używając jednej z czterech metod - bazując na stylach źródeł, na tabeli dotyczącej zawartości źródeł, na tekstach źródeł bądź wg stylu określonego przez użytkownika. Wszystkie metody są proste w stosowaniu, a bogate oprogramowanie umożliwia tworzenie różnorodnej hierarchizacji tekstu dla jednego dokumentu bazowego. Tworzenie indeksów także jest bezproblemowe.

Program umożliwia wydruk całości dokumentu, jego wybranej części, wprowadzenie nagłówków, stopek, podtytułów oraz numeracji stron. Można też kopiować wybrany fragment tekstu do schowka, kopiować dokument a nawet dokonywać jego kompresji (w całości).

Dystrybucji utworzonego dokumentu można dokonywać za pomocą sieci, CD-ROM-ów lub dyskietek. SmarText nie zawiera natomiast narzędzi umożliwiających wprowadzanie poprawek do gotowego, skopiowanego dokumentu. Oznacza to, że poprawianie tekstów wymaga ponownej ich analizy i dystrybucji.

Współpraca z siecią

Program instalacyjny nie instaluje SmarTextu na serwerze sieci, nie oferuje też opcji typowych dla obsługi sieci np. definiowania praw jej użytkownika, nadawania haseł czy też dostępu do sieciowych baz danych. Tym niemniej można przy jego użyciu dołączać do dokumentu przypisy i zakładki - także przy pracy sieciowej. Dokument może być współbieżnie otwierany przez dowolną liczbę użytkowników sieci, o ile jeden z nich nie przystąpi do jego modyfikacji.

Inną cenną właściwością pakietu jest możliwość kontroli wykorzystania dokumentu. W rejestrze zapisywani są czytelnicy oraz fragmenty, do których sięgają oni najczęściej (tworzenie rejestru jest możliwe także przy pracy bez połączenia z siecią).

Wydajność

Pakiet jest szybki przy wyszukiwaniu oraz indeksowaniu, a wolny przy imporcie informacji z indeksowanych plików. Podczas wykonywania operacji indeksowania, SmartText potrzebował ponad 13 godzin na import 55 MB tekstu, podczas gdy Folio Views uporał się z tym w ponad godzinę! Ogólnie można jednak ocenić wydajność SmarText jako dobrą.

Pojedynczy dokument tworzony przez program może zawierać informacje pochodzące z 3500 plików źródłowych, a jego maks. objętość to 128 mln znaków. Niestety SmarText jest "dyskożerny". Pliki źródłowe (55 MB) muszą być zachowane na dysku wraz z indeksem, który zajmuje ponad 30 MB.

Dokumentacja

Lotus zapewnia odrębne podręczniki dla obu modułów SmarTextu. Z małymi wyjątkami (m.in. brak opisu instalacji sieciowej) są one jasno napisane i wyposażone w odpowiednie indeksy. Jednocześnie sama aplikacja wyposażona jest w dobry system pomocy osiągalnej on-line.

SmarText v. 3.0

Wymagania: Komputer z procesorem Intel 80386 bądź kompatybilny; 4 MB RAM; 5 MB HD; DOS 3.0; Windows 3.1

Zalety: łatwy w obsłudze; dobre narzędzia do szybkiego wyszukiwania informacji; rejestr aktywności użytkowników;

Wady: Brak dostępu do dokumentów w trakcie edycji, brak kompresji plików i zbioru indeksowego, wolne indeksowanie;

Podsumowanie: Dobry, łatwy w użyciu program do analizy zawartości baz danych.

Definicja hipertekstu: "Hipertekst" jest zestawem niesekwencyjnie powiązanych porcji informacji tekstowych lub informacji innego typu. Jeśli celem tego rodzaju systemu lub dokumentacji jest operowanie innymi - niż tylko tekstowe - rodzajami informacji, to używa się terminu "hipermedia". W tradycyjnych systemach dokumentacji drukowanej, jedyny praktycznie rodzaj powiązań między poszczególnymi porcjami dokumentu realizuje się za pomocą przypisu. Z tego względu hipertekst bywa często nazywany "uogólnionym przypisem" (wg sprawozdania Jakoba Nielsen z pierwszej konferencji "Hypertext '87" zamieszczonego w: ACM SIGCHI Bulletin, April 1988, str. 27).