Sprzeczne wymagania

Wymagania w stosunku do formy i treści raportów są często sprzeczne i trudne do pogodzenia. Przykładowo, użytkownik oczekuje zwykle, że po kliknięciu na element raportu ujrzy rozszerzone informacje na określony temat. To właśnie m.in. dlatego, chociaż każdy raport można obecnie łatwo zaprezentować w formacie HTML i opublikować na WWW, bardzo popularne są dodatkowe narzędzia do przeglądania. Z drugiej jednak strony, raporty drukowane najlepiej przygotowywać w formacie PDF, który nie oferuje (bez dodatkowego programowania) możliwości "rozwijania" pól.

Chyba wszystkie systemy do budowy portali zawierają mniej lub bardziej wygodny mechanizm tworzenia tzw. portletów, czyli kontrolek umieszczanych na stronie WWW i prezentujących określone dane. W ten sposób można także przedstawiać raporty. Jak się okazuje, twórcy narzędzi raportujących dostarczają gotowe komponenty do publikowania raportów. Dobrym przykładem jest dodatek do pakietu Business Objects o nazwie Featured Report. Pozwala on w zasadzie automatycznie umieścić każdy raport generowany w środowisku w portalu Bea Web Logic Portal. Narzędzia raportujące WebFocus posiadają podobne funkcje dla IBM WebSphere.

Rola publikacji WWW wciąż rośnie i należy spodziewać się, że z czasem przeglądarki raportów wykorzystujące "czysty" DHTML będą coraz popularniejsze (tak działa już aktualna wersja Crystal Enterprise). Dedykowana przeglądarka wciąż góruje nad wszelkimi innymi formami przeglądania raportów. Producenci oferują je w formie m.in. samodzielnych programów Windows i wtyczek (ActiveX luba Java) do przeglądarek.

Jedną z bardziej żmudnych czynności w przypadku naprawdę dużej liczby raportów jest ich publikowanie. Czasami potrzeba tylko udostępnić "surowy" wynik kwerend do przejrzenia. Ta czynność została uproszczona w Oracle9iAS Portal. Do publikacji serii raportów w takiej formie wystarczy najpierw przygotować odpowiednie definicje, a potem uruchomić program konwertujący, który samoczynnie umieści je w odpowiednim miejscu portalu jako zwykłą listę.

Bolesna wielowymiarowość

Analiza danych OLAP jest bardziej skomplikowana niż w przypadku zwykłych raportów. Trudno jest wyobrazić sobie wielowymiarowe raporty z wieloma poziomami agregacji, a więc ich przygotowanie może nastręczać duże trudności, nie mówiąc już o próbach przedstawienia ich na wydruku. Próbą wzięcia byka za rogi jest najnowszy pakiet Crystal Analysis 9. Program ten służy do analizy OLAP - i jest przeznaczony zarówno dla analityka projektującego raporty, jak i ostatecznego użytkownika, który raporty będzie tylko przeglądał.

Pierwszy krok to wybranie źródeł danych do raportu. Narzędzia Crystal obsługują wiele różnych typów serwerów OLAP - może być to serwer dostępny za pośrednictwem OLEDB-MD, lokalna kostka czy też np. kostka dostępna za pośrednictwem protokołu HTTP. Można też korzystać z serwerów analitycznych Essbase czy IBM. Następny etap to definiowanie ekranów czy arkuszy aplikacji analitycznej. To bardzo wygodna funkcja. Jeżeli na tej samej stronie co dane zostanie umieszczony wykres, w miarę rozwijania elementów raportu dane prezentowane na wykresie będą automatycznie uszczegóławiane.

Jeżeli podgląd szczegółowych danych liczbowych nie jest potrzebny, można wykorzystać specjalną przeglądarkę wymiarów i "płatków" kostki OLAP o nazwie Dimension Explorer. Także i tu istnieje możliwość wyselekcjonowania elementów, które mają być prezentowane na wykresie czy sumowane. Dużą zaletą Dimension Explorer jest możliwość porządkowania wymiarów zgodnie z życzeniem użytkownika, a nie koniecznie tak, jak wynika to z definicji koski. Interfejs działa bardzo szybko - szybkość pracy narzędzia zależy praktycznie "tylko" od wydajności serwera analitycznego.

Po wstępnym zaprojektowaniu ekranów użytkownik ma do dyspozycji bogate możliwości filtrowania i uwypuklania wybranych informacji. Wartości spełniające (lub nie) określone warunki można globalnie filtrować. Można też stosować inne zabiegi, np. określić, że interesuje nas tylko np. górnych 10 wyników. Tak samo dowolny warunek może wskazywać, które liczby zostaną podświetlone. W wielu przypadkach można dodać pola zawierające sumy pośrednie lub formuły obliczeniowe. Dodanie takich pól polega w zasadzie na wskazywaniu odpowiednich parametrów w specjalnym oknie dialogowym. Specjalne opcje pozwalają na dodanie linii analizujących trendy czy np. wyznaczenie liniowej regresji.

Crystal Decisions wbudowała w swój produkt pomocne kreatory. Przykładowo, standardowy raport sprzedaży mogący zawierać nawet ponad 50 raportów szczegółowych w zasadzie jest tworzony wyłącznie przy użyciu kreatora. Trzeba jedynie wskazać podstawowe elementy składowe kostki: określić, który wymiar jest czasem, gdzie są umieszczone produkty czy w jaki sposób są gromadzone informacje o wysokości sprzedaży. Raport jest gotowy po wybraniu kilku czy kilkunastu opcji. Mimo zaawansowania narzędzi do wizualizacji, pakiet Crystal Reports 9 umożliwia posługiwanie się wewnętrznym językiem skryptowym.

Także Microsoft włączył do oferty narzędzia przeznaczone specjalnie do analizy i tworzenia raportów. Pierwszym produktem był pakiet Data Analyzer. Ma on dość ograniczone możliwości, które wystarczą co najwyżej do stworzenia prostych wykresów opartych na niezbyt skomplikowanych konstrukcyjnie kostkach OLAP. Dysponuje przy tym dość oryginalnym interfejsem.

W tym roku zaprezentowano nowy produkt - Microsoft SQL Server 2000 Reporting Services. Umożliwia on generowanie raportów na podstawie różnych źródeł danych - nie tylko SQL Server i nie tylko przy użyciu języka zapytań SQL. Raport powstaje na podstawie specyfikacji zapisanej w języku XML (zgodnie ze specyfikacją Report Definition Language). Do projektowania raportu służy specjalny projektant zintegrowany z Visual Studio .Net.