Zastosowanie mezzanine

Inwestycje mezzanine kierowane są przede wszystkim do przedsiębiorstw już istniejących niegiełdowych. Głównymi elementami decydującymi o możliwości przeprowadzenia inwestycji mezzanine są sytuacja spółki i jej przyszłe przepływy pieniężne. O takie dofinansowanie mogą ubiegać się przedsiębiorstwa, które mają dobre perspektywy rozwoju, chcą realizować plany inwestycyjne, ale mają problem z uzyskaniem dofinansowania, ponieważ inwestycje często wiążą się z wysokim ryzykiem. Są to głównie takie przypadki, jak:

• zmiana sytuacji na rynku bądź źle przeprowadzona inwestycja, przedsiębiorstwo potrzebuje reorganizacji lub restrukturyzacji finansowej, co umożliwiłoby mu dalszy rozwój;
• spółka planuje przejęcie konkurencji, a do tego potrzebuje dofinansowania tej transakcji;
• menedżerowie chcą wykupić udziały w przedsiębiorstwie od jego właściciela (ang. MBO), ale nie posiadają odpowiedniego kapitału na sfinansowanie takiej transakcji;
• spółka planuje wejście na giełdę, ale przed tym etapem chce poprawić strukturę swojego kapitału, a także potrzebuje środków finansowych do pokrycia kosztów, które wiążą się z dopuszczeniem spółki do obrotu giełdowego (finansowanie pomostowe).

Mezzanine wykorzystywane jest również jako dodatkowe źródło dofinansowania firmy korzystającej już z innych rodzajów private equity. Dynamicznie rozwijające się przedsiębiorstwo, w obawie przed utratą kontroli nad nim, może nie być zainteresowane skorzystaniem z tego kapitału. Ponadto spółka, mając ograniczone możliwości pozyskania kapitału z kredytów bankowych, nie chce z niego skorzystać, ponieważ kapitał ten obciążałby bieżącą płynność przedsiębiorstwa.

Dług podporządkowany dostarczany jest za pomocą różnych podmiotów. W gronie tym są fundusze private equity, które oferują przedsiębiorstwom różnego rodzaju formy dofinansowania, począwszy od kapitału własnego, przez mezzanine, do kapitału obcego. Na rynku znajdują się również wyspecjalizowane fundusze oferujące mezzanine, które ma cechy charakterystyczne dla kapitału własnego i obcego, a kierowane jest głównie do przedsiębiorstw niegiełdowych. Takie fundusze działają jako podmioty niezależne lub powstają w bankach, które rozszerzają zakres swoich produktów kierowanych do finansowania małych i średnich przedsiębiorstw. Do innych dawców tego kapitału należą także podmioty, które chcą osiągnąć ponadprzeciętne stopy zwrotu przy średnim ryzyku powodzenia przedsięwzięcia inwestycyjnego, wśród nich: fundusze funduszy, towarzystwa ubezpieczeniowe, towarzystwa emerytalne, a także osoby prywatne, które określane są jako anioły biznesu.

Zobacz również:

• GenAI jednym z priorytetów inwestycyjnych w firmach
• Szef Intela określa zagrożenie ze strony Arm jako "nieistotne"
• International Data Group powołuje Genevieve Juillard na stanowisko CEO

Wpływ mezzanine na obniżenie kosztu kapitału spółki-kapitałobiorcy

W tabeli 1 zaprezentowano model kalkulacji kosztu kapitału z wykorzystaniem mezzanine. Model zakłada, że spółka planuje zaciągnąć kredyt inwestycyjny w wysokości 16 mln zł. Jednakże (z uwagi na brak odpowiednich zabezpieczeń) może pozyskać jedynie 12 mln zł. Brakujące 4 mln zł uzyska z finansowania o charakterze mezzanine. Założono odpowiednie roczne oprocentowanie: długu bankowego (8%), długu podporządkowanego (15%), kapitału własnego (25%).

Pozyskanie mezzanine ma dwa efekty:

a. średni ważony koszt długu wzrośnie z 8,0% do 9,75%, ale w wyniku efektu dźwigni finansowej średni ważony koszt spółki spadnie z 16,50% do 13,91%;

b. zaangażowanie kapitału własnego spadnie z 50% do 42% (zamiast do 27%), ponieważ 80% mezzanine (tj. 80% x 4 mln zł = 3,2 mln zł) jest traktowane jako kapitał własny (tj. 6 mln zł + 3,2 mln zł = 9,2 mln zł; 9,2 mln zł podzielić na 22 mln zł = 42%).

W rezultacie w strukturze kapitałowej przedsiębiorstwa zwiększy się (z 50% do 55%) udział kapitału bankowego, spadnie udział kapitału własnego (z 50% do 45%; przy czym 80% wartości mezzanine, tj. 3,2 mln zł, jest traktowane jako kapitał własny) - por. rysunek 4.

Rynek mezzanine w Europie i w Polsce

Najbardziej rozwiniętym rynkiem mezzanine są Stany Zjednoczone, jednakże w Europie ten rodzaj finansowania zyskuje na znaczeniu.

Wartość inwestycji mezzanine w Europie dynamicznie rosła w okresie 2001-2006, osiągając w 2006 r. poziom 13,3 mld euro (por. rysunek 5). Mierząc wartością inwestycji mezzanine, trzy największe kraje europejskie to: Wielka Brytania, Francja i Niemcy. Na 30 czerwca 2007 r. wartość tych inwestycji wyniosła 5 mld euro.

Mezzanine w Polsce nie było przedmiotem badań, dlatego trudno podać jego wartość. Obecnie w Polsce udzielaniem pożyczek typu mezzanine zajmują się głównie fundusze private equity (np. Accession Mezzanine Capital - fundusz mezzanine³; Intermediate Capital Group). Z taką ofertą zaczynają wychodzić też banki, np. BRE Bank SA⁴.

Wykorzystanie mezzanine przez Solaris Bus & Coach SA

Solaris Bus & Coach SA jest to przedsiębiorstwo rodzinne, mające siedzibę w Bolechowie koło Poznania. Przedsiębiorstwo zajmuje się produkcją nowoczesnych autobusów miejskich, międzymiastowych, turystycznych, a także trolejbusów i autobusów specjalnych.

W roku 2003 spółka Solaris potrzebowała kapitału do przeprowadzenia swoich dalszych inwestycji. W tym momencie Kredyt Bank SA, mając poważne wewnętrzne problemy, zaczął wycofywać się z inwestycji, które nie wiązały się z podstawową działalnością banku, w tym z Solarisu. Solaris zaczął poszukiwać kapitału, który pozwoliłby na spłatę kapitału Kredyt Banku na poziomie operacyjnym, czyli kredyty, akredytywy, gwarancje bankowe, a także który pozwoliłby na wykup części udziałowej od Kredyt Banku. Bank BPH zdecydował się na wejście do spółki Solaris tylko na poziomie operacyjnym. Do wykupu 28 545 udziałów udziałów od Kredyt Banku (tj. 82,32% kapitału zakładowego) potrzebny był kapitał o charakterze pomostowym. Spółka pozyskała w 2005 r. jako inwestora fundusz private equity Accession Mezzanine Capital (AMC), który udzielił jej długu podporządkowanego (pożyczka) z warrantem bezpośredniego zakupu nowych udziałów.