Koniec epoki ODRY

W Ośrodku Informatyki PKP w Lublinie zakończyła się eksploatacja ostatniego komputerowego systemu teleprzetwarzania funkcjonującego na bazie procesorów Odra 1305.

Oficjalne odłączenie dwumaszynowego zestawu od sieci zasilającej nastąpiło 1 maja, czyli dokładnie po 34 latach trzyzmianowej pracy ciągłej na jednej z największych w Polsce stacji rozrządowych dla ruchu towarowego. Operacja wyłączenia z sieci ostatniego systemu przetwarzania serii Odra 1300 zamknęła ostatecznie pewną epokę komputeryzacji kraju, prowadzonej od końca lat sześćdziesiątych, głównie za pośrednictwem dużych komputerów typu mainframe, dostarczanych przez prawie pół wieku przez wrocławskiego producenta maszyn cyfrowych ELWRO.

Wytwarzane potokowo przez ELWRO maszyny cyfrowe serii Odra 1300, zgodne programowo i sprzętowo z komputerową serią ICL 1900 brytyjskiego producenta International Computer Limited (wcześniej ICT), obejmowały wiele typów procesorów, dostosowanych do realizacji różnych aplikacji i zadań.

Historia
Według dostępnych dzisiaj danych archiwalnych, produkcja komputerów serii Odra 1300 (zgodnych programowo z ICL 1900) wyniosła w latach 70. i 80. co najmniej 738 kompletnych zestawów komputerowych, dostarczanych przez ELWRO w czterech typach jednostek centralnych jako:

- procesor Odra 1304, łącznie 90 szt. (produkcja od 1972 r. do 1973 r.)

- procesor Odra 1305, łącznie 362 szt.(produkcja od 1973 r. do 1983 r.)

- procesor Odra 1325, łącznie 151 szt. (produkcja od 1973 r. do 1979 r.)

- RODAN 10 jako mobilna Odra 1325, łącznie 135 szt. (od 1974 r. do 1986 r.).

Znaczącym odbiorcą kilkudziesięciu systemów serii Odra 1300 był resort kolejnictwa, który ukierunkował swe aplikacje na dostępne w kraju zestawy komputerowe Odra 1325 oraz Odra 1305, instalowane sukcesywnie w kilkunastu regionalnych ośrodkach kolejowych. Przez kilkadziesiąt lat dwumaszynowe zestawy tej serii służyły nie tylko do zarządzania i optymalizacji taboru kolejowego, ale przede wszystkim do automatyzacji procesów przebiegających online na stacjach rozrządowych w największych nastawniach głównych węzłów kolejowych kraju. Te cechy w tamtych latach były po prostu bezcenne, jako że o komputerach osobistych czy terminalach klasy PC nikt wtedy jeszcze nie słyszał.

Zarządzanie taborem na odległość

Początkowo komputery z serii Odra 1300 wykorzystywano jedynie do przetwarzania wsadowego (offline), ale wkrótce wykształciły się bardziej zaawansowane potrzeby sterowania w czasie rzeczywistym (online), z teleprzetwarzaniem w nowatorskim systemie zarządzania SKPS (System Kierowania Pracą Stacji). Zapotrzebowanie na teleprzetwarzanie poprzez lokalny multiplekser MPX-325 dołączony do procesora oraz urządzenia liniowe klasy UPD 305-8/5 z modemami o szybkości 1200 Bd, szybko przekroczyło możliwości urządzeń przesyłowych produkowanych przez ELWRO (do 20 portów liniowych).Ta sytuacja zmusiła wiodący w tej sprawie podmiot informatyczny w Lublinie do opracowania we własnym zakresie projektu rozbudowy MPX z 20 do 40 linii.

Nad użytkowym rozwiązaniem SKPS pracowano w Ośrodku Informatyki PKP Lublin od 1974 r., a jego pierwszą wersję wdrożono na procesorze Odra 1325 - najmniejszym systemie komputerowym serii Odra 1300. Moc obliczeniowa tej maszyny była jednak niezadowalająca, więc w ramach programu modernizacyjnego RS 711 (automatyzacja pracy stacji rozrządowej) zakupiono znacznie silniejsze komputery Odra 1305 z firmowym oprogramowaniem sterującym Manager Komunikacyjny oraz wdrożono proces pełnej automatyzacji stacji rozrządowej Lublin Tatary. W pracach prowadzonych wspólnie z PIAP (Przemysłowy Instytut Automatyki), ośrodek informatyki WDOKP jako podmiot wiodący realizował oprogramowanie systemu SKPS łącznie z modułami transmisji, natomiast PIAP wykonał urządzenia z oprogramowaniem aplikacyjnym dla Mikrokomputerowego Systemu Sterowania Rozrządem. Ciekawostkę stanowi fakt, że program SKPS został napisany w "niskim" języku programowania PLAN - dzięki czemu jego eksploatacyjna skuteczność oraz czas reakcji na zdarzenia były niezwykle udane, do dzisiaj nieosiągalne w innych systemach sterowania komputerowego - mimo licznie prowadzonych prób.

W celu komercyjnej reprodukcji treści Computerworld należy zakupić licencję. Skontaktuj się z naszym partnerem, YGS Group, pod adresem [email protected]

TOP 200