Komputer a kryminalistyka

Problem coraz głębszego przenikania różnych technik komputerowych do prawie każdej dziedziny życia jest dziś faktem oczywistym. Również i w nowoczesnej kryminalistyce komputer nie jest zjawiskiem ani nowym, ani obcym. Kryminalistyka jako nauka o taktyce i technice zwalczania oraz zapobiegania przestępczości i zjawisk ze sfery patologii społecznej ma szereg dziedzin, w których jej sprawne funkcjonowanie bez pomocy komputera byłoby dziś nie do pomyślenia.

Problem coraz głębszego przenikania różnych technik komputerowych do prawie każdej dziedziny życia jest dziś faktem oczywistym. Również i w nowoczesnej kryminalistyce komputer nie jest zjawiskiem ani nowym, ani obcym. Kryminalistyka jako nauka o taktyce i technice zwalczania oraz zapobiegania przestępczości i zjawisk ze sfery patologii społecznej ma szereg dziedzin, w których jej sprawne funkcjonowanie bez pomocy komputera byłoby dziś nie do pomyślenia.

Niewątpliwie pierwszą taką dziedziną jest gromadzenie danych, a więc zakładanie i prowadzenie różnego rodzaju rejestrów, jak np. ogólny rejestr sprawców przestępstw, rejestr osób poszukiwanych, rejestr skradzionych przedmiotów, zwłaszcza samochodów, rejestr modus operandi, czyli sposobów działania sprawców przestępstw, rejestr pseudonimów przestępców, registratury daktyloskopijne zarówno dziesięciopalcowe, jak i monodaktyloskopijne, rejestr zwłok o nie ustalonej tożsamości, rejestr osób zaginionych, rejestr utraconej broni palnej i wiele podobnych jak np. zbiory śladów czerwieni wargowej, czy ewidencja innych zbiorów. Najbardziej przydatne w tym zakresie są bazy danych, ale mogą okazać się przydatne także i edytory oraz programy kartotekowe (np. Cardifle w Windows). Ogromną zaletą takich zbiorów danych, często niedostrzeganą przez laików, jest błyskawiczna dostępność do każdego elementu znajdujących się w zbiorach informacji. Nie tak dawno poszukiwałem w polskiej Superbazie 1.16 doctora Q, a więc w stosunkowo prostym programie, danych dotyczących człowieka, o którym wiedziałem tylko, że mieszka nad jakąś restauracją, której nazwy nie znałem. Poszukiwanie trwało 42 s i zakończylo się pełnym sukcesem. Gdyby zaś przyszło dokonać takich poszukiwań w tradycyjnie ujętych zbiorach pisemnych, to czas poszukiwania (uwzględniając wielkość zbioru) przekroczyłby 3 dni i bynajmniej nie jest pewne, czy poszukiwania takie dałyby pozytywny rezultat.

Spolegliwe narzędzia

Drugą dziedziną, w mym przekonaniu ciągle jeszcze nie docenianą, jest organizacja pracy za pomocą odpowiednich programów komputerowych, jak np. Lotus-Organizer. W kryminalistyce jest to problem o dużym znaczeniu, albowiem odpowiedni układ i sekwencja czynności często decydują o efektywności działań.

Kolejnym działem kryminalistyki, trudnym dziś do wyobrażenia bez zastosowania komputera jest dział badań identyfikacyjnych.

Jest to dział ogromny, przez niektórych specjalistów utożsamiany nawet z całą kryminalistyką. Dlatego jedynie przykładowo można tu wskazać na daktyloskopię, w której wielką rolę odgrywają dla badań identyfikacyjnych systemy komputerowe takie jak np. AFIS, PRINTRAK czy system NEC-a. Praktycznie bowiem każda dziedzina kryminalistyki polegająca na badaniach identyfikacyjnych może wykorzystać programy komputerowe dla rejestracji i porównywania zapisów cech badanych przedmiotów oraz ich elementów. Można zatem komputerowo porównywać nie tylko cechy wzorów linii papilarnych, ale także np. czerwieni wargowej, cechy śladów stóp itp.

Osobnym zagadnieniem jest sprawa badań identyfikacyjnych pisma. Jak wiadomo, w wielu krajach, zwłaszcza w Szwajcarii, w praktyce bankowej są wykorzystywane programy "rozpoznające" podpisy. W Polsce program taki oferowała firma Atormic (p. CW nr 33/63). Jest to niewątpliwie znaczący krok w kierunku pełnej komputeryzacji badań identyfikacyjnych pisma. Niezależnie od tych wszystkich badań, komputer może być bardzo szeroko wykorzystany w sferze każdej techniki kryminalistycznej wymagającej obliczeń.

Bardzo istotną sprawą w dziedzinie kryminalistyki jest zagadnienie rozpoznania sprawcy jakiegoś zdarzenia na podstawie opisu podanego przez ofiarę lub świadka zdarzenia. Ażeby takie rozpoznanie umożliwić, od wielu lat stosuje się szereg różnych technik, poczynając od techniki "identy-kit", polegającej na nakładaniu na siebie wyrysowanych na przezroczystych foliach tych elementów twarzy, które osoba opisująca uznała za najbardziej podobne do elementów twarzy sprawcy. Na tym odcinku powstało następnie szereg technik takich, jak np. VAICOM,MIMIC, SIGMA, czy polski IRK-II. Wydaje się jednak oczywiste, że optymalne wyniki na omawianym tu odcinku można uzyskać przy zastosowaniu grafiki komputerowej.

Weryfikacja hipotez

Byłoby jednak błędem ograniczenie możliwości wykorzystania komputera w kryminalistyce tylko do dziedziny techniki kryminalistycznej i badań laboratoryjnych. Komputer może być bowiem także bardzo efektywnie wykorzystywany w drugiej dziedzinie kryminalistyki, jaką jest taktyka. Wspomniano już uprzednio o sprawie wykorzystania komputera w zakresie organizacji pracy, co jest istotnym zagadnieniem taktyki. Obecnie warto wskazać na mało znane wykorzystanie komputera na odcinku tworzenia wersji kryminalistycznej.

Wersja kryminalistyczna jest to pewien rezultat procesów myślowych detektywa w postaci przypuszczenia, które jest alternatywną próbą wyjaśnienia jakiegoś zdarzenia elementów i przebiegu lub też przyczyny tego zdarzenia, zwłaszcza na odcinku ustalenia osoby sprawcy. Podstawową cechą wersji jest jej alternatywny charakter. Wersja jest bowiem hipotezą o zmiennym założeniu, często zbudowanym w postaci implikacji. Dzięki operacjom blokowym założenie to można zmieniać i przekształcać w dowolnych kierunkach, tworząc w ten sposób różne warianty hipotezy. Przechowanie tych wariantów w schowku (Clipboard) pozwala na swobodne operowanie nimi w kolejnych próbach budowy wersji lub tworzenia jej wariantów.

Prócz tego komputer może być szeroko wykorzystany dla dokumentowania czynności i badań kryminalistycznych (edytory). W kryminalistyce szcególnie istotna jest szybkość działań. Jak bowiem stwierdził wybitny francuski kryminalistyk E. Locard: "czas, który ucieka, to prawda, która znika przed nami". Nie ma zaś chyba równie przyspieszającego pracę instrumentu, jak komputer.

W tej funkcji czynnika przyspieszającego działania w każdej sferze komputer odgrywa ogromną rolę w każdej dziedzinie, czy każdym dziale kryminalistyki.

Osobnym zagadnieniem jest sprawa zwalczania przestępczości komputerowej. Jest to zagadnienie samo dla siebie, wymagające już dziś osobnego działu literatury. Pewne jest, że bez komputera i bez dobrej znajomości jego pracy nie jest możliwe wykrywanie przestępstw komputerowych, ani im zapobieganie.

Prośba o więcej

Przedstawiono tu zaledwie drobny wycinek problemu wykorzystania komputera w sferze zwalczania przestępczości, która jest przedmiotem zainteresowania nauki kryminalistyki. Nie ma bowiem nawet cząstki tej sfery, w której komputer nie przyspieszyłby i nie zoptymalizowałby prac, a bardzo często nawet umożliwiłby ich przeprowadzenie. Sądzić zatem można, że z jednej strony kryminalistycy powinni wykazywać żywsze zainteresowanie komputerem i jego możliwościami, zaś z drugiej informatycy powinni bardziej zainteresować się problematyką kryminalistyczną, aby móc opracować istotne dla tej problematyki specyficzne programy usprawniające prace kryminalistyka.

W zakresie obu tych stron sytuacja nie przedstawia się jednak najlepiej. O ile bowiem Policja dysponuje doskonałymi placówkami komputerowymi, to jednak wiedza o komputerze poszczególnych pracowników Policji (poza hobbystami) jest nikła. Nie są rownież znane prace polskich informatyków nad przygotowaniem programów swoistych dla działań i badań w sferze kryminalistyki.

Konieczne wydaje sie zatem uruchomienie kontaktów na tym odcinku, a także szersze niż dotychczas szkolenie pracowników Policji i detektywów. Pewną, bardzo skromną i nieśmiałą próbą w tych zakresach był niniejszy artykuł, który miał na celu przedstawienie specjalistom komputerowym tego, jak bardzo są potrzebni i oczekiwani na może jeszcze słabo przez nich znanym terenie, jaki tworzy nauka kryminalistyki.

Prof. zw. dr hab. Tadeusz Hanausek jest Kierownikiem Katedry Kryminalistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego

W celu komercyjnej reprodukcji treści Computerworld należy zakupić licencję. Skontaktuj się z naszym partnerem, YGS Group, pod adresem [email protected]

TOP 200