Jak obudzić uśpiony kapitał

Kapitał, podobnie jak energia, jest wartością "uśpioną". Ożywienie go wymaga od człowieka, aby przestał postrzegać zasoby takimi, jakie one są, ale zaczął aktywnie myśleć nad tym, czym mogłyby one być. Aby kapitał mógł odnieść sukces, potrzebny jest zatem mechanizm, który nada ekonomicznemu potencjałowi zasobów dogodną formę, umożliwiającą wykorzystanie ich do zapoczątkowania nowej produkcji. O ile proces przekształcający energię potencjalną wody w elektryczność jest powszechnie znany, o tyle proces nadający zasobom formę uruchamiającą kapitał pozostaje bliżej nieokreślony. Dzieje się tak dlatego że ów proces nie został skonstruowany na potrzeby wytwarzania kapitału, ale w celu bardziej przyziemnym, tj. ochrony własności prywatnej. Brak "etykietek" na wielu mechanizmach o kapitałotwórczym charakterze powoduje, że ciągle nie zdajemy sobie sprawy z ich ogromnego udziału w procesie generowania kapitału. Innymi słowy: proces odpowiedzialny za wytwarzanie kapitału skryty jest głęboko w strukturach formalnych systemów własności.

Żeby jednak zasoby mogły być produktywnie wykorzystane, musi istnieć możliwość potwierdzenia ich istnienia oraz wykształcenia transakcji, które je przekształcają i podnoszą ich produktywność, w ramach formalnego "systemu własności indywidualnej". Istotne z ekonomicznego punktu widzenia cechy zasobów muszą być odnotowane w rejestrach i tytułach, którymi dysponuje formalny system własności dotyczący każdego właściciela. To bowiem formalna i odnotowana własność zapewnia każdemu właścicielowi dostęp do formy, zasad i procesu, dzięki którym można nadać zasobom postać pozwalającą na ich wykorzystanie jako kapitału. Formalny system własności to zatem miejsce, w którym powstaje kapitał.

Niezmiernie ważnym ogniwem w procesie generowania kapitału są, zdaniem de Soto, tzw. efekty formalnej własności.

Pierwszy efekt własności to określenie potencjału ekonomicznego zasobów. Potencjalna wartość domu może zostać ujawniona i przekształcona w aktywny kapitał w taki sam sposób, w jaki jest odkrywana, a następnie przekształcana w faktyczną energię, tkwiąca w górskim jeziorze energia potencjalna. W obu przypadkach przejście od jednego stanu do drugiego wymaga procesu, który przenosi obiekt materialny w świat stworzonych przez człowieka reprezentacji, gdzie można oderwać zasób od jego uciążliwych uwarunkowań materialnych i skupić się na potencjale tego zasobu. Kapitał powstaje w wyniku pisemnej reprezentacji - w postaci tytułu własności, obligacji, kontraktu lub innych tego typu dokumentów. To w tym miejscu potencjalna wartość zostaje po raz pierwszy opisana i zarejestrowana.

Drugi efekt własności to zintegrowanie rozproszonych informacji w jeden system. Powód, dla którego kapitalizm triumfuje na Zachodzie, zaś w innych krajach nie spełnia pokładanych w nim nadziei, jest taki, że większość zasobów tych krajów zachodnich została zintegrowana w jeden formalny system reprezentacji - odpowiednik naszego ZSIN. Powstaje jedna wielka baza danych, na którą składają się wszystkie informacje i reguły, rządzące nagromadzonym bogactwem należącym do obywateli. W wyniku takiej integracji obywatele mogą otrzymać opis ekonomicznych i społecznych cech zasobu nawet bez konieczności oglądania zasobu na własne oczy. Formalny system własności daje wiedzę o tym, jakie zasoby są dostępne i jakie istnieją możliwości wytworzenia wartości dodatkowej. W rezultacie potencjał zasobów staje się łatwiejszy do oszacowania i wymiany, usprawniając tym samym wytwarzanie kapitału.

Prof. dr hab. Andrzej Hopfer jest prezydentem Polskiej Federacji Stowarzyszeń Rzeczoznawców Majątkowych. Jeden z najwybitniejszych światowych specjalistów od katastru i wyceny nieruchomości. Dzięki niemu odbywa się w Polsce co cztery lata Międzynarodowy Kongres Katastralny. Członek m.in. Polskiej Akademii Nauk i Państwowej Rady Geodezyjnej.

Polski system katastralny

Nowoczesny system katastralny powinien stanowić zbiór wiarygodnych i aktualnych informacji traktujących o fizycznym, prawnym i ekonomicznym stanie obiektów. Polski system katastralny, docelowo zwany Zintegrowanym Systemem Informacji o Nieruchomościach (ZSIN), będzie zbudowany z trzech głównych podsystemów, które stanowić będą:

  1. Ewidencja gruntów i budynków (kataster nieruchomości), zawierająca informacje nt. geodezyjno-kartograficznego opisu nieruchomości.

  2. Księgi wieczyste, zawierające informacje o stanie prawnym nieruchomości.

  3. Kataster fiskalny, stanowiący źródło wymiaru podatków: od nieruchomości, rolnego i leśnego.
Usunięcie barier w dostępie do danych o nieruchomościach należy dokonać poprzez informatyzację całego systemu, czyli nie tylko ksiąg wieczystych i ewidencji gruntów i budynków, lecz także innych źródeł, jak części opisowej planu zagospodarowania przestrzennego, rejestru zabytków czy innych rejestrów mających wpływ na kształtowanie prawa własności w stosunku do nieruchomości. Informatyzacja może zapewnić nie tylko pokonanie trudności w dostępie, ale również pozwala na scalenie wszystkich dostępnych informacji w jedną wirtualną całość.

Osiągnięcie powyższego założenia jest możliwe poprzez zgromadzenie zasobów informacji w bazach danych katastralnych oraz wypracowanie procedur obejmujących sposoby konwersji i pozyskiwania danych, metody ich aktualizacji i udostępniania. W tym celu opracowano standardy wdrażania systemu katastralnego, gwarantujące zdolność wymiany, udostępnianie danych pomiędzy instytucjami uczestniczącymi w ZSIN oraz umożliwiające rozszerzalność systemu tak, aby móc gromadzić nowe informacje, o ile będzie to konieczne.

Integracja danych katastralnych będzie dokonywana poprzez Integrującą Platformę Elektroniczną (IPE), natomiast dostęp użytkowników do informacji będzie się odbywał za pośrednictwem Internetu, przy wykorzystaniu przeglądarek WWW.

Punktem wyjścia do wszelakich rozważań w przedmiocie systemu, mającego na celu zwiększenie bezpieczeństwa obrotu nieruchomościami, jest oczywiście bezpieczeństwo transakcji. Polega ono na tym, że każda zmiana stanu prawnego określonej nieruchomości jest w pełni skuteczna i niewzruszalna, a informacja o tej zmianie jest natychmiast ewidencjonowana we wszystkich rejestrach i systemach informacyjnych dla nieruchomości.

Koncepcja modelu Bezpiecznych Transakcji w Obrocie Nieruchomościami (BTON) zakłada stworzenie systemu, który eliminowałby luki proceduralne, umożliwiające dokonywanie transakcji obarczonych wadą, usprawniłby procedurę dokonywania wpisów, ograniczyłby niezgodności istniejące pomiędzy poszczególnymi rejestrami czy wreszcie zapewniłby dostęp do dodatkowych informacji i dokumentów dla szerokiego kręgu użytkowników.

W celu zarządzania budową, wdrażaniem i eksploatacją docelowego modelu ZSIN przewiduje się powołanie nowej instytucji zwanej Agencją Katastralną.

Do zakresu jej kompetencji należałyby m.in. nadzór nad całą infrastrukturą techniczną ZSIN, wymiana, integracja i udostępnianie danych oraz pilotowanie polityki i gospodarki finansowej modelu poprzez prowadzenie Funduszu Katastralnego, ustalanie polityki cenowej czy współpraca z partnerami prywatnymi.

Docelową formą organizacyjną ZSIN byłby model składający się z dwóch czołowych podsystemów, tj. podsystemu integracji i udostępniania danych oraz podsystemu rejestrów katastralnych. Pierwszy z nich miałby funkcjonować w ramach nowo utworzonej jednostki organizacyjnej, tj. Agencji Katastralnej, drugi - działałby w strukturach dotychczasowych, a zatem w ramach instytucji prowadzących obecne rejestry katastralne, tj. ewidencję gruntów i budynków, księgi wieczyste i rejestry podatkowe.


TOP 200