Bariera edukacyjna

Polskie badania nad zdolnością konkurencyjną przedsiębiorstwa² wykazały, że jedną z cech kultury korporacyjnej czołowych firm jest obiektywizm postrzegania przez ludzi własnej pracy, rozumienia jej w kategoriach faktów i liczb oraz oceniania według niesubiektywnych wartości (np. wartości tworzonych dla klienta). Obiektywizm jest rezultatem uczenia się. W postrzeganiu własnej pracy musi on prowadzić do akceptacji jej racjonalnej organizacji, a także motywuje do ciągłej poprawy procesów wytwarzania i biznesowych. Racjonalna struktura organizacyjna i racjonalna organizacja procesów są naturalnym i przyjaznym składnikiem środowiska pracy w przedsiębiorstwie "uczącym się". W nim pracownicy stale podnoszą kwalifikacje, a z różnorodności ich rozwijanych talentów i umiejętności buduje się elastyczność całej organizacji. Jest to dokładne przeciwieństwo przedsiębiorstwa opartego na koncepcji Tayloryzmu, w którym ludzie powinni umieć tylko "to, co do nich należy".

Uczestnicy organizowanych przez nasz Instytut³ misji studyjnych przywożą spostrzeżenia z czołowych, a więc elastycznych i produktywnych przedsiębiorstw skandynawskich. Osiągają one wydajność charakterystyczną dla produkcji o skali masowej, mimo że każdy egzemplarz wyrobu może różnić się od poprzedniego. Niemożliwe jest sterowanie takim procesem wytwarzania w sposób tradycyjny; powinno się ono odbywać w dwóch miejscach: w pamięci komputera oraz bezpośrednio na stanowiskach roboczych. Pracownicy traktują system komputerowy jak każde inne narzędzie, z tą różnicą, że nie muszą rozumieć wszystkiego, co robi komputer. Ważne, że umieją się nim posługiwać na co dzień, potrafią także bez trudu programować centra obróbcze. Pracują w zespołach, których ważnym zadaniem jest ciągłe dokonywanie pomiarów jakości, szybkości, pracochłonności itd. oraz rozwiązywanie problemów na bieżąco, przy użyciu narzędzi SPC (Statystycznego Sterowania Procesami). Są obeznani z Technologią Informacyjną.

Jednak przeciętne przedsiębiorstwo europejskie różni się znacznie od czołowych przedsiębiorstw skandynawskich, w których praca zespołowa i stosowanie obiektywnych narzędzi pomiaru i oceny pracy mają długą tradycję.

Eksperci uczestniczący w dyskusjach nad Zieloną Księgą o Społeczeństwie Informacyjnym wołają na alarm: niemały odsetek europejskich pracowników wykazuje braki w umiejętnościach czytania i liczenia. Tymczasem w produkcji opartej na wiedzy potrzebna jest jeszcze umiejętność "komputerowania"⁴, czy bardziej ogólnie - współdziałania z nową technologią. Przedsiębiorstwo konkurencyjne w epoce Społeczeństwa Informacyjnego musi integrować nową technologię z nową organizacją i stałym uczeniem się.

Bariera edukacyjna ogranicza możliwości rozwoju społeczno-gospodarczego Europy coraz silniej, ponieważ pogłębia się przepaść między zapotrzebowaniem na wyedukowanych pracowników a wydolnością nadal tradycyjnych systemów kształcenia zawodowego. Corocznie na naszym kontynencie likwidowanych jest ponad 10% miejsc pracy, a w zamian tworzone są inne, wymagające na ogół nowych, większych umiejętności, najczęściej przy nowych procesach i w nowych przedsiębiorstwach. W tym samym czasie z rynku pracy odchodzi 2-3% pracowników i prawie tyle samo wchodzi na rynek pracy, nie zawsze z nowymi umiejętnościami. Wysokie tempo przekształceń przedsiębiorstw i niskie tempo zasilania gospodarki nowymi umiejętnościami doprowadziły już do sytuacji określanej jako "rynek pracy o dwóch szybkościach", z nadmiarem kwalifikacji przestarzałych i wąskimi gardłami w "produkcji" nowych. Problemy socjalne i potencjalne napięcia społeczne, jakie może powodować opisana sytuacja, postaram się poruszyć w następnych artykułach o europejskim Społeczeństwie Informacyjnym.

Prawdą jest, że bariera edukacyjna hamuje rozwój zastosowań Technologii Informacyjnych, jednak same te technologie mogą w decydującym stopniu przyczynić się do jej pokonania. To również temat na kolejny tekst. Na razie chcę tylko zwrócić uwagę na to, że zaspokajanie potrzeb edukacyjnych Społeczeństwa Informacyjnego może być ogromnym biznesem dla przemysłu informatycznego, mediów, instytucji kształcenia i szkolenia zawodowego i ustawicznego...