W prowadzeniu interesów ogromną, choć czasem jeszcze nie docenianą rolę odgrywa informacja. Znajomość klienteli, jej oczekiwań i potrzeb, niezależnie od tego czy oferuje się warzywa, ubezpieczenia czy też fundusze kapitałowe, może w znaczący sposób wpłynąć na pozycję firmy na rynku. Wynika stąd potrzeba posiadania, oprócz systemów obsługi transakcji, także narzędzi do kompleksowej analizy danych. W CW nr 41 z 8 listopada '93 przedstawiliśmy SAS System, dziś kolej na Express.

Information Resources Inc. (IRI) została założona na początku lat 70. przez trzech profesorów, specjalistów z dziedziny operacji rynkowych, którzy potrzebowali oprogramowania do kompleksowego modelowania danych. IRI jest tradycyjnie znana jako producent rodziny narzędzi do tworzenia systemów klient/serwer o nazwie Express, przeznaczonej dla firm zajmujących się sprzedażą produktów. Planiści w tych firmach potrzebują narzędzi informatycznych bardziej zaawansowanych, niż dwuwymiarowe modele danych, na których bazują arkusze kalkulacyjne i większość systemów zarządzania bazami danych.

Express z projektu badawczego rozwinął się do systemu modelowania danych, który pozwala użytkownikom na przeglądanie i analizę ogromnej ilości danych rzędu 100 GB przy teoretycznej granicy 4 terabajtów i nieograniczonej liczbie wymiarów.

W miarę rozwoju IRI pozyskiwała coraz szerszą klientelę z takich obszarów, jak usługi finansowe, handel i marketing, planowanie czy rząd.

Co to jest Express

Zazwyczaj firma stosująca Express korzysta z tradycyjnych baz danych. Dlatego Ekspress to rodzaj narzędzia wspomagającego podejmowanie decyzji.

Początkowo Express przeznaczony był jedynie dla komputerów centralnych. Obecnie istnieją dwie wersje systemu:

- Express Multidimensional DataBase (MDB), przeznaczona dla serwerów, z implementacją dla komputerów centralnych IBM (MVS/SP, VM/CMS) oraz całej gamy unixowych serwerów: Hewlett-Packard 9000 (HP/UX), IBM RS/6000 (AIX), Digital RISC Ultrix a w przyszłości także serwery Sun Microsystem z systemem operacyjnym SunOS. Z innych serwerów wymienić można Digital VAX (VMS) czy HP 3000 (MPE/XL). Cena Express MDB wynosi 50-175 tys. USD w zależności od systemu operacyjnego, procesora oraz liczby użytkowników.

- pcExpress, wersja przeznaczona dla PC. Może być wykorzystywana jako autonomiczne środowisko do wspomagania decyzji. Najczęściej pcEkspress jest używany jako system do tworzenia oprogramowania peryferyjnego i wspomagania decyzji klienta. Może pracować w dowolnym środowisku LAN. W sieciach Novell baza danych może być wspólnie użytkowana przez wiele czytników. Wersja dla stacji roboczych jest przeznaczona dla Sun Microsystems SparcStation. Powstają również wersje: Express for Windows, zorientowana na wspomaganie decyzji użytkowników końcówek oraz Open Look i Motif. Cena pcExpress wynosi 2 tys. USD. (Podane ceny dotyczą rynku amerykańskiego na początku 1993 r.)

Systemy klient/serwer

Express jest zaprojektowany z myślą o przetwarzaniu danych rozproszonych. Może on pracować jako implementacja klient/serwer z motorem bazy danych (engine) i słownikiem, rezydującym na serwerze, podczas gdy analityczne ekrany i zapytania przeznaczone są dla klienta. IRI wdraża Express również jako środowisko dla tworzenia oprogramowania w sieciach lokalnych. Dodatkowo, baza danych może być podzielona na części. Dla przykładu, użytkownik może rozdzielić oprogramowanie użytkowe pomiędzy serwer i klienta. Organizacja może podzielić częsci bazy danych pomiędzy oddziały regionalne a następnie na szczeblu centralnym konsolidować je.

Architektura systemu

Na wewnętrzną strukturę systemu składają się trzy komponenty:

- wielowymiarowy motor bazy danych

- słownik danych

- środowisko dla tworzenia oprogramowania

Większość danych wewnątrz systemu jest przechowywana w tablicach. Słownik służy jako obiektowo zorientowany magazyn. Oddzielnie przechowywane są dane i ich definicje, zawarte w słowniku danych aktywnych. Jeżeli definicja obiektu zmienia się słownik automatycznie aktualizuje wszystkie programy, w których była użyteczna.

Środowisko dla tworzenia oprogramowania zawiera środki pozwalające analitykom na pracę z informacją zdefiniowaną w wewnętrznym słowniku.

Język Express 4GL współpracuje z jego wewnętrznym, wielowymiarowym modelem danych. Jest językiem nieproceduralnym, ale zawiera pewną liczbę proceduralnych komend i struktur, takich jak warunkowe wykonywanie instrukcji, pętle i iteracje, funkcje definiowane przez użytkownika, etykietowanie i rozgałęzianie, wywołanie innych programów, przekazywanie parametrów. Dostarcza ponadto takich narzędzi jak wykrywanie i analiza błędów oraz kompilacja. Język zawiera również wbudowane narzędzia dla zapytań i sprawozdań. Mogą one obsługiwać dane z różnorodnych żródeł, a następnie przetwarzać je i przedstawiać w różnych formach. Generator sprawozdań pozwala tworzyć urzędowe raporty. Bogate są również możliwości graficznej prezentacji danych.

Narzędzia dla użytkowników terminali

Tworzenie przez użytkownika modeli finansowych jest wspomagane przez różnorodne procedury do analizy statystycznej i prognozowania. Oprócz 60 zdefiniowanych funkcji matematycznych system zawiera zaawansowane metody statystyczne, jak analiza regresji, analiza czynnikowa, programowanie liniowe oraz metody analizy szeregów czasowych, obejmujące prognozowanie liniowe, wykładnicze i Holta-Wintersa.

System zawiera również narzędzia do modelowania i analiz typu "co-jeśli" oraz testowania alternatywnych scenariuszy. Gotowe metody kalkulacji marketingowych i finansowych dają możliwości analiz modeli konkurencyjnych, porównywania prognoz i aktualnego budżetu, itp. Express może być również wykorzystany do tworzenia systemów eksperckich.

Ponieważ wszystkie te możliwości są integrowalne, użytkownik może wprowadzać swoje własne indywidualne metody i procedury rozwiązywania problemów i analiz finansowych. Dla przykładu, może posługiwać się zaawansowanymi metodami statystycznymi w sprawozdaniach albo przedstawiać wyniki analiz w formie graficznej.

Informowanie kierownictwa

Express/EIS jest sytemem informowania kierownictwa wykorzystującym zaawansowane metody analizy danych.

Express/EIS bazuje na własnej, wielowymiarowej relacyjnej bazie danych, co daje możliwość wyboru i prezentacji dowolnej, żądanej informacji. Użytkownik może korzystać z systemu wspomagania decyzji obejmującego prognozowanie, modelowanie, statystykę i inne wcześniej omówione metody, w celu właściwej interpretacji danych.

Jako dodatek do Express/EIS firma oferuje szereg aplikacji. Express/FMS (Financial Management System) jest zintegrowanym środowiskiem do tworzenia sprawozdań i analiz finansowych. Oprócz sprawozdawczości, podziału budżetu czy modelowania, zawiera on oparty na systemie eksperckim moduł do kontroli odstępstw od normy pod nazwą Financial CoverStory.

Inny moduł: DataServer jest przeznaczony do analiz rynkowych i oferuje funkcje w zakresie przetwarzania rozproszonej informacji i analiz, takich jak sprawozdania, prognozowanie i statystyka w zakresie marketingu i sprzedaży. Pozwalają one użytkownikom śledzić, analizować i planować działania rynkowe poprzez interfejs PC Express. Istnieje też opcja w ramach DataServer, ktora nosi nazwę CoverStory. Jest to system ekspercki, wyszukujący nowe informacje związane z daną tendencją na rynku.

Poza wymienionymi, oferowane są aplikacje w formie systemów eksperckich, przeznaczone dla wyspecjalizowanych zagadnień rynkowych, np. PromotionManager, BrandPartner i SalesPartner.

Express na czwórkę

Hurwitz Consulting Group, amerykańska firma konsultingowa zajmująca się systemami klient/serwer, ocenia pojawiające się na rynku oprogramowanie wg ośmiu kryteriów, wystawiając noty w skali 1-5. Średnia not, jakie otrzymał Express wyniosła 4. Najwyżej ocenione zostały: jego skalowalność, z uwagi na dostępność systemu na różnorodnym sprzęcie, od PC do komputerów centralnych oraz elastyczność w zaspokajaniu potrzeb użytkowników w zakresie wspomagania decyzji na różnorodnych platformach. Wysoko ocenione zostały także możliwości, jakie stwarza system dla rozwoju aplikacji, dostęp do danych z różnych baz oraz jego modularna budowa. Zdaniem oceniających, ze względu na możliwości języka 4GL, różnorodność dostępnych narzędzi oraz nowe implementacje (m.in. wersję dla Windows), Express/EIS może być bardzo pomocny w tworzeniu prototypowych aplikacji.

Express reprezentuje techniki komputerowe, które dla użytkowników z dziedziny handlu i marketingu są czymś nowym, lecz mogącym zmienić ich punkt widzenia na rolę takich technik w prowadzeniu interesów. Rosnące wymagania klientów powodują, że firmy zajmujące się tworzeniem arkuszy kalkulacyjnych zaczynają wprowadzać nowe produkty, jak np. Lotus Improv, oferujące niektóre z możliwości, jakie daje Express.