Jednym z tematów katowickiego seminarium na temat prawa komputerowego, które prowadzili prof.dr Ryszard Markiewicz i doc. dr Janusz Barta (''Wołanie o prawo komputerowe'', CW nr 21/51), była Dyrektywa Rady EWG z 14 maja 1991 r. w sprawie ochrony prawnej programów komputerowych. Zawarte w tym dokumencie postanowienia wchodzą w życie od 1 stycznia 1993 r. Jak wynika z tych dat, kraje członkowskie Wspólnego Rynku dostały 19 miesięcy czasu na dostosowanie swoich przepisów prawnych i administracyjnych do poziomu obowiązującego w całej EWG.

Ponieważ i my "idziemy do Europy" i liczymy na wejście w życie od 1 stycznia 1993 r. umowy o stowarzyszeniu z EWG, a w dalszej perspektywie i na członkostwo we Wspólnocie, również nasi ustawodawcy uwzględniają postanowienia Dyrektywy. Opublikowanie tego tekstu w momencie, gdy specjalna komisja sejmowa przystępuje do końcowych prac nad rządowym projektem nowego prawa autorskiego, wydaje się być szczególnie na czasie. Dokument ten przekazujemy w nieoficjalnym tłumaczeniu dokonanym w Międzyuczelnianym Instytucie Wynalazczości i Ochrony Własności Intelektualnej przy Uniwersytecie Jagiellońskim, którego szefowie udostępnili nam poniższy tekst. (bon)

Dyrektywa Rady EWG z 14 maja 1991

Art.1. Przedmiot ochrony

1. Stosownie do postanowień niniejszej Dyrektywy kraje członkowskie zapewniają ochronę, poprzez prawo autorskie, programom komputerowym jako dziełom literackim w rozumieniu Konwencji Berneńskiej o Ochronie Dzieł Literatury i Sztuki. W rozumieniu niniejszej Dyrektywy określenie "program komputerowy" obejmuje też materiał projektowy związany z przygotowaniem programu.

2. Ochrona zapewniana stosownie do niniejszej Dyrektywy odnosić się będzie do wszystkich form wyrażania programu komputerowego. Idee i zasady leżące u podstaw jakiegokolwiek elementu programu komputerowego, łącznie z ideami i zasadami leżącymi u podstaw interfejsów, nie są wg niniejszej Dyrektywy chronione przez prawo autorskie.

3. Programy komputerowe będą korzystać z ochrony wówczas, gdy są one dziełem indywidualnym w tym znaczeniu, że stanowią rezultat własnej, intelektualnej twórczości. Przy przyznawaniu im ochrony nie powinny być stosowane żadne inne kryteria.

Art.2. Autorstwo programu

1. Autorem programu komputerowego jest osoba fizyczna lub grupa osób fizycznych, która stworzyła program, lub - tam, gdzie zezwalają na to przepisy kraju członkowskiego - osoba prawna, która wg tych przepisów uznawana jest za podmiot prawa. W przypadku, gdy przepisy kraju członkowskiego znają kategorię dzieła kolektywnego, za autora uważa się osobę, która takie dzieło stworzyła.

2. Jeśli program komputerowy stworzony został wspólnie przez grupę osób fizycznych, to prawa wyłączne do niego przysługują im wspólnie.

3. Jeśli program komputerowy stworzony został przez pracownika przy wykonywaniu jego zadań lub wg wskazówek pracodawcy, pracodawca jest wyłącznie uprawniony do wykonywania wszystkich praw majątkowych względem tak stworzonego programu, o ile w umowie nie postanowiono inaczej.

Art.3. Uprawniony do domagania się ochrony (czynnie legitymowany)

Uprawnionymi do domagania się ochrony są wszystkie osoby fizyczne lub prawne mające taki tytuł odnośnie do dzieł literatury wg wewnętrznego prawa autorskiego.

Art.4. Czynności wymagające zezwolenia

Z zastrzeżeniem postanowień art.5 i 6 prawa wyłączne przysługujące podmiotowi prawa w rozumieniu art.2 obejmują prawo podejmowania lub upoważniania do następujących czynności:

a) trwałego lub czasowego zwielokrotnienia w całości lub części programu komputerowego jakimikolwiek środkami i w jakiejkolwiek formie; w zakresie w jakim dla wprowadzenia, wyświetlania, wykonywania (puszczania), transmitowania, przekazywania i zapisywania programu niezbędne jest jego zwielokrotnienie, czynności te wymagają zezwolenia podmiotu prawa

b) tłumaczenia, opracowania, aranżacji i innych przeróbek programu komputerowego, jak i zwielokrotniania rezultatu tych czynności, z zachowaniem praw osoby, która program przerobiła

c) publicznego rozpowszechniania w jakiejkolwiek formie oryginalnego programu komputerowego lub jego kopii, w tym ich wynajmowania. Wraz z pierwszą sprzedażą kopii programu na Wspólnym Rynku przez podmiot prawa lub za jego zgodą następuje w obrębie Wspólnego Rynku wyczerpanie prawa rozpowszechniania kopii tego programu; nie dotyczy to jednak prawa do kontroli dalszego wynajmowania programu lub jego kopii.

Art.5. Wyjątki od czynności wymagających zezwolenia

1. Przy braku szczególnych postanowień umownych nie wymagają zezwolenia podmiotu prawa czynności wymienione w art.4 lit. "a" i "b" jeśli są one konieczne dla używania programu komputerowego przez jego legalnego nabywcę.

2. Umowa nie może zabraniać sporządzenia kopii zapasowej przez uprawnionego do korzystania z programu, jeśli jest to potrzebne do tego korzystania.

3. Osoba upoważniona do eksploatacji kopii programu może nie uzyskując pozwolenia podmiotu prawa obserwować, badać go lub testować funkcjonalność programu po to, by ustalić leżące u jego podstawy idee lub zasady, o ile dokonuje tego poprzez czynności do których jest uprawniona - wprowadzanie, wyświetlanie, wykonywanie (puszczanie), transmitowanie lub magazynowanie programu.

Art.6. Dekompilacja

1. Nie jest wymagane zezwolenie podmiotu prawa na zwielokrotnianie kodu lub jego tłumaczenie w rozumieniu lit. "a" i "b" jeżeli jest niezbędne do otrzymania informacji koniecznych dla uzyskania interoperatywności niezależnie stworzonego programu komputerowego (z innym programem) o ile spełnione zostaną następujące warunki:

a) czynności te podejmowane są przez licencjobiorcę lub inną osobę uprawnioną do eksploatacji kopii programu, względnie upoważnioną osobę działającą w ich imieniu

b) informacje konieczne do uzyskania interoperatywności nie były uprzednio dostępne dla osób wymienionych w lit. "a"

c) czynności odnoszą się do tych tylko części pierwotnego programu, które są konieczne dla uzyskania interoperatywności z nim.

2. Postanowienia ust.1 nie upoważniają do tego, by informacje uzyskane na ich podstawie były:

a) wykonywane do innych celów niż uzyskania interoperatywności niezależnie stworzonego programu

b) przekazywane osobom trzecim, chyba, że jest to konieczne dla interoperatywności niezależnie tworzonego programu

c) wykorzystywane dla rozwijania, wytwarzania lub marketingu programu o podobnej formie wyrazu albo dla jakichkolwiek innych czynności naruszających prawo autorskie.

3. Dla zachowania zgodności z postanowieniami Konwencji Berneńskiej o Ochronie Dzieł Literatury i Sztuki postanowienia tego artykułu nie mogą być w tym kierunku interpretowane, aby ten artykuł mógł być tak stosowany, iż naruszać będzie słuszne interesy podmiotu prawa w nie uzasadniony sposób, albo będzie pozostawać w sprzeczności z normalną eksploatacją programu komputerowego.

Art.7. Szczególne środki ochrony

1. Bez uszczerbku dla art. 4, 5 i 6 kraje członkowskie zapewnią zgodnie z ich krajową legislacją odpowiednie środki w stosunku do osób, które dopuszczają się czynów podanych niżej pod lit. "a", "b" i "c":

a) wprowadzania do obrotu kopii programu komputerowego, jeśli dana osoba wiedziała lub miała podstawy dla przyjęcia, że chodzi o kopię nielegalną;

b) posiadania kopii programów komputerowych dla celów handlowych (zysku), jeśli dana osoba wiedziała lub miała podstawy do przyjęcia, że chodzi o kopię nielegalną;

c) wprowadzania do obrotu lub posiadanie dla celów handlowych (zysku) środków, które służą tylko temu, by ułatwić niedozwolone usuwanie lub obchodzenie technicznych mechanizmów ochrony programów.

2. Każda nielegalna kopia programu komputerowego może stosownie do przepisów odnośnego kraju członkowskiego zostać zajęta.

3. Kraje członkowskie mogą przewidzieć zajęcie środków wskazanych w ust.1 lit. "c".

Art.8. Czas trwania ochrony

1. Czas trwania ochrony obejmuje okres życia autora i 50 lat po jego śmierci, względnie po śmierci ostatniego żyjącego autora; przy programach opublikowanych anonimowo lub pod pseudonimem oraz programach, co do których za autora uznawana jest, zgodnie z art.2 ust.1, osoba prawna, w oparciu o przepisy prawne danego kraju, 50-letni czas trwania ochrony programu rozpoczyna swój bieg od pierwszego publicznego udostępniania programu za zgodą uprawnionego. Czas trwania ochrony rozpoczyna się 1 stycznia roku następującego po tym, w którym miały miejsce wspomniane zdarzenia.

2. Kraje członkowskie, w których obowiązuje już dłuższy czas trwania ochrony niż ten, który przewidziany jest w ust.1 mogą zachować swój obecny czas trwania ochrony do chwili gdy prawo Wspólnoty w sposób generalny zharmonizuje czas ochrony dzieł podlegających prawu autorskiemu.

Art.9. Dalsze stosowanie innych przepisów prawnych

1. Postanowienia niniejszych dyrektyw nie sprzeciwiają się, nie naruszają innych przepisów prawnych, dotyczącycyh prawa patentowego, znaków towarowych, zwalczania nieuczciwej konkurencji, tajemnicy handlowej i ochrony produktów półprzewodnikowych, jak również prawa zobowiązaniowego. Nieważne są postanowienia umowne pozostające w sprzeczności z art.6 lub wyjątkami o których mowa w art.5 ust.2 i 3.

2. Postanowienia tej Dyrektywy mają zastosowanie także do programów stworzonych przed 1 stycznia 1993, nie naruszając zawartych przed tą datą umów i nabytych praw.

Art.10 zawiera Postanowienia końcowe, stwierdzające, że kraje członkowskie wydadzą potrzebne przepisy prawne i administracyjne aby wypełnić tę Dyrektywę przed 1 stycznia 1993 oraz zawiadomią Komisję EWG o wewnątrzkrajowych przepisach prawnych wydanych w zakresie objętym niniejszą Dyrektywą.