Dzięki programowi offsetowemu, związanemu z zakupem 48 samolotów wielozadaniowych F-16, powstaną m.in. system łączności radiowej Tetra, Rejestr Usług Medycznych oraz ogólnopolski system powiadamiania ratunkowego i zarządzania kryzysowego C2. W programie brak jednak spektakularnych transferów nowych technologii.

Polska kupuje samoloty F-16 za 3,5 mld USD. Wartość nominalna 44 zatwierdzonych projektów offsetowych wynosi natomiast 7,75 mld USD, które po zastosowaniu ustawowych mnożników wzrastają do kwoty 12,55 mld USD. Niestety, o ile rząd potrafi wytłumaczyć ideę mnożników, o tyle wciąż nie wiadomo, ile rzeczywiście zarobią przedsiębiorstwa biorące udział w programie offsetowym.

Chipsy i chipy

"Gdyby w ramach programu offsetowego zaproponowano budowę fabryki chipsów za milion dolarów, jej wartość offsetowa pokrywałaby się z wartością nominalną" - tłumaczył Grzegorz Kołodko, minister finansów, podczas konferencji prasowej po podpisaniu w Dęblinie czterech umów związanych z zakupem 48 samolotów wielozadaniowych F-16. "Jeśli jednak za tę samą kwotę stanęłaby fabryka procesorów, po zastosowaniu najwyższego mnożnika 5, zarezerwowanego dla transferu nowych technologii, to offsetodawca mógłby sobie odpisać 5 mln USD" - dodał. Takich projektów nie ma jednak zbyt wielu w przypadku branży IT.

Ustalając taki sposób przeliczania inwestycji offsetowych, rząd podkreślał znaczenie projektów teleinformatycznych i biotechnologicznych, które istotnie przeważają w programie offsetowym - jak podkreślały obie strony - największym na świecie. Przykładowo, firma farmaceutyczna Bioton przystąpi do komercyjnej produkcji gensuliny, czyli sztucznej insuliny. Z kolei spółka TopGaN i Instytut Wysokich Ciśnień PAN uruchomią produkcję i eksport tzw. niebieskiego lasera. Zanim to jednak nastąpi, należy rozwiązać kilka praktycznych problemów badawczych, z którymi polscy naukowcy - z braku pieniędzy - dotąd nie byli sobie w stanie poradzić. Wreszcie nastąpi opracowanie systemu łączności radiowej w standardzie Tetra na bazie technologii Motoroli. Produkcja radiotelefonów na jego potrzeby zostanie przeniesiona do Polski.

Należy jednak rozróżnić projekty zaliczone do zobowiązań bezpośrednich (np. Tetra) i pośrednich (np. budowa Rejestru Usług Medycznych). W pierwszym przypadku niewykonanie zadania grozi karą w wysokości 100% zobowiązania. W drugim nie ma już takich obostrzeń. Jak jednak podkreśla Jacek Piechota, wiceminister gospodarki, wbrew oczekiwaniom Lockheed Martin zobowiązania zostaną ostatecznie rozliczone dopiero za dziesięć lat na podstawie konkretnych efektów finansowych, a więc rzeczywistej wartości dokonanych zakupów czy zrealizowanych przedsięwzięć. Do tego czasu specjalny zespół rządowy co pół roku będzie otrzymywał sprawozdania offsetodawców oceniające postępy we wdrażaniu programu. Projekty mają ruszyć pełną parą w ciągu 120 dni od podpisania umowy, czyli najpóźniej w połowie lipca br.

Jak pies z kotem

Offset "cudownie" połączył interesy największych konkurentów na rynku teleinformatycznym: Prokomu Software i ComputerLandu. Sygnalizowało to już porozumienie między obiema spółkami zawarte na początku lutego br. na wykorzystanie posiadanego potencjału kadrowego, technicznego i finansowego. W ocenie Tomasza Sielickiego, prezesa ComputerLandu, i Ryszarda Krauzego, prezesa Prokom Software, offset może się przyczynić do wyraźnego wzrostu kilku sektorów gospodarki. Dlaczego jednak firmy wystartowały razem? Nieoficjalnie wiadomo że w przeciwnym razie ich oferty zostałyby odrzucone przez Komitet Offsetowy, który uznał, iż w tak znaczących projektach jest wystarczająco dużo miejsca dla obu spółek. Jakie korzyści zatem wiążą się z realizacją poszczególnych projektów IT?

Budowa systemu łączności Tetra jest szacowana na 700 mln USD. Ma on podnieść poziom bezpieczeństwa państwa poprzez poprawę obsługi zdarzeń kryzysowych i poprawić współpracę służb ratowniczych. Praca służb odpowiedzialnych za bezpieczeństwo stanie się bardziej efektywna. Pomoże też wypełnić wymagania porozumienia z Schengen, znajdując zastosowanie w łączności transgranicznej między służbami policyjnymi a celnymi.

Jednak najsilniejszym argumentem za przyjęciem Tetry do programu offsetowego okazało się zobowiązanie Motoroli do przeniesienia produkcji urządzeń radio-elektronicznych ze swoich zakładów w Azji do gdyńskiego Radmoru oraz ulokowanie tam produkcji 140 tys. radiotelefonów i innych urządzeń dla polskiego systemu Tetra. W przyszłości mogą one być produkowane na eksport. W rezultacie ma nastąpić wzrost zatrudnienia, poprawa wyników ekonomicznych zakładów Radmor oraz jej kooperantów poprzez pozyskanie technologii i zamówień.

Takich warunków nie mogli zagwarantować europejscy producenci sprzętu telekomunikacyjnego, w tym fińska Nokia, zastanawiająca się nad złożeniem oferty albo w ramach publicznego przetargu, albo w negocjowanym programie offsetowym na fiński transporter opancerzony Patria.

Na bazie systemu Tetra zostanie zbudowany ogólnopolski system powiadamiania ratunkowego i zarządzania kryzysowego - Command & Control (C2). Ma on zapewnić wsparcie procesów decyzyjnych i zarządzanie zasobami krytycznymi. Powstanie również 600 nowych miejsc pracy w okresie wdrażania systemu i 240 kolejnych potrzebnych do jego eksploatacji. Przy tym projekcie ma być zaangażowanych wielu podwykonawców. System C2 umożliwi pozyskanie nowych technologii, doprowadzi do rozpoczęcia prac badawczo-rozwojowych w zakresie zarządzania kryzysowego, obsługi zdarzeń, projektowania i obsługi centrów zarządzania. Tutaj partnerem Prokomu i ComputerLandu stanie się Lockheed Martin Mission Systems.