Systemy trankingowe w swoim działaniu wykorzystują zasadę jednej kolejki oczekujących do kilku stanowisk obsługi. Pozwala to na pełne wykorzystanie stanowisk obsługi i niekiedy znaczne skrócenie czasu oczekiwania. W łączności radiowej system taki umożliwia najwydajniejsze wykorzystanie ograniczonej liczby kanałów radiowych.

Coraz powszechniejsze zastosowanie telefonii komórkowej oraz systemów przywoławczych (paging) wydaje się zagrażać systemom trankingowym, które rozpoczynały swoją karierę jeszcze przed upowszechnieniem łączności komórkowej. Szczególnie obecnie, gdy w Polsce już niedługo uruchomiony zostanie drugi system komórkowy (GSM), pytanie o przyszłość radiowej łączności trankingowej nabiera głębszego sensu.

Jak działa tranking?

Podobnie jak przy innych rodzajach łączności radiowej, tranking nie mógłby działać bez komputerowego sterowania stacją bazową. Technologia mikroprocesorowa wykorzystana jest także do konstrukcji przenośnych radiotelefonów. System działa w obrębie zasięgu stacji bazowej, stacje te mogą się łączyć między sobą. Jak widać, wymienione cechy są wspólne dla telefonii komórkowej i trankingowej.

Dla każdej strefy, którą obejmuje trankingowa stacja bazowa zostaje ustalony jeden kanał kontrolny i kanały robocze. Kanał kontrolny wykorzystywany jest do łączności między radiotelefonami a sprzętem komputerowym sterującym pracą systemu, przesyłane są nim informacje cyfrowe ustalające techniczne warunki połączeń. Kanały robocze służą do właściwych transmisji głosu lub danych między radiotelefonami lub za pośrednictwem stacji bazowej, poza

system.

Włączony radiotelefon stale nadsłuchuje czy na kanale kontrolnym nie pojawią się jakieś polecenia. Każdy z radiotelefonów ma swój adres kodowy i po wykryciu w kanale kontrolnym swojego kodu włącza transmisję przekazu. W trybie nadawania użytkownik radiotelefonu przez naciśnięcie odpowiedniego przycisku wysyła żądanie przydziału kanału do urządzenia strefy. Stacja strefowa po odebraniu żądania przydziela wolny kanał i wysyła zwrotny komunikat cyfrowy w kanale kontrolnym. Po odebraniu tego sygnału radiotelefon dostraja odpowiednio swoje częstotliwości nadawania i odbioru do częstotliwości przyznanego kanału. Przyznany kanał łączności wykorzystywany jest tylko w czasie nadawania. Natychmiast po zwolnieniu przycisku nadawania kanał zostaje zwolniony i radiotelefon przechodzi w stan czuwania.

W systemie cyfrowym opisana wymiana informacji trwa mniej niż ćwierć sekundy. Również w czasie trwania połączenia możliwe jest przenoszenie transmisji do innych kanałów roboczych. Ze względu na szybkość działania systemu użytkownik praktycznie nie dostrzega żadnego opóźnienia w procedurze przyznania kanału. Możliwa jest jednak taka sytuacja, że użytkownik nie otrzyma dostępu do wolnego kanału. Użytkowników jest bowiem z reguły więcej, niż kanałów roboczych. W praktyce, im system bardziej rozbudowany, tym mniejsza możliwość jego blokady. W przypadku dużego obciążenia systemu ustanawiane są poziomy priorytetów dostępu do kanałów roboczych.

Nowoczesny system trankingowy odporny jest na uszkodzenia. Nawet podczas awarii komputera kontrolującego strefę, w systemie pracy awaryjnej nadal przeprowadzane muszą być operacje trankingowe. Niezawodność systemu osiąga się przez instalowanie rezerwowych urządzeń kontrolujących strefę, bądź jak w systemie EDACS, przez zastosowanie architektury rozproszonej systemu. W systemie tym awaria komputera kontrolującego strefę powoduje przejęcie jego zadań przez karty trankingowe umieszczone w każdej stacji bazowej. Jeżeli z kolei uszkodzeniu ulegnie taka karta, jej zadanie przejmują inne stacje bazowe.

Co umożliwia tranking?

Przykładem nowoczesnego, cyfrowego systemu trankingowego jest EDACS (Enhanced Digital Acces Communication System - Zaawansowany system komunikacyjny z dostępem cyfrowym) oferowany przez Ericsson GE. W ten system wyposażona jest warszawska policja.

EDACS umożliwia cztery rodzaje komunikacji:

- analogową transmisję mowy

- połączenia z publiczną siecią telefoniczną

- transmisję zaszyfrowanego sygnału mowy

- cyfrową transmisję danych.

Najpowszechniejsze są oczywiście zwykłe połączenia głosowe. Mogą to być rozmowy grupowe lub indywidualne.

W trankingu najczęściej stosowane są rozmowy grupowe, przyznany zostaje wówczas wspólny kanał roboczy, na którym członkowie grupy mogą się porozumiewać. Przez ten kanał roboczy informacje dla grupy może przekazywać także dyspozytor, dysponuje on też możliwością przerwania trwających rozmów.

Operator radiotelefonu może żądać przydziału kanału w trybie alarmowym. Takie wywołanie otrzymuje najwyższy priorytet, a przyznany kanał pozostaje w dyspozycji przez zaprogramowany okres czasu. O zgłoszeniu łączności alarmowej zostaje powiadomiony dyspozytor oraz wszystkie radiotelefony w danej grupie. Jeżeli wszystkie kanały robocze są zajęte, wezwanie alarmowe umieszczone zostaje na początku kolejki oczekujących.

Każdy radiotelefon ma swój numer indywidualny, co umożliwia przeprowadzenie rozmów indywidualnych. Adresy wywoławcze mogą zostać zaprogramowane w pamięci radiotelefonu lub skonfigurowane wg potrzeb. Po wywołaniu idywidualnego radiotelefonu na jego wyświetlaczu pojawi się i zostanie zachowany w pamięci identyfikator radia wywołującego. Naciśnięcie przez wywoływanego odpowiedniego przycisku powoduje automatyczne połączenie, bez możliwości podsłuchu i angażowania operatora systemu.

Przy transmisji rozmów trankingowych, gdy radiotelefon inicjujący rozmowę zaczyna nadawanie, automatycznie blokowane są nadajniki radiotelefonów odbierających wywołanie, nie mogą więc przeszkadzać nadającemu. Możliwe jest jednak wysłanie sygnału alarmowego na kanale kontrolnym.

Uprawnione radiotelefony mogą bez pośrednictwa operatora łączyć się z abonentem telefonicznej sieci publicznej po wydzielonej linii telefonicznej lub normalnym łączu abonenckim. Również z telefonu publicznego można połączyć się z konkretnym radiotelefonem lub całą grupą. W każdym radiotelefonie można wprowadzić programową blokadę dostępu do określonych połączeń telefonicznych.

Rozmowy w systemie trankingowym są niestety łatwe do podsłuchania. Nowoczesne (i tanie) skanery błyskawicznie

wyszukują pasma częstotliwości radiowych, na których są prowadzone rozmowy. Podsłuchowi zapobiegają moduły szyfrowania sygnału. Opracowany przez Ericsson GE szyfrator Voice Guard zamienia analogiczny sygnał foniczny na cyfrowy, a następnie szyfruje go. Transmisja takiego przekazu odbywa się z prędkością 9,6 kbit/s. Rozszyfrowanie sygnału i jego zamiana na głos następuje w radiotelefonie odbierającym.

Transmisja danych w systemie cyfrowym nie różni się od innych transmisji cyfrowych. Przesyłanie danych cyfrowych odbywa się z prędkością 9600 bodów w kanale szerokopasmowym lub 4800 bodów w kanale wąskopasmowym, w zależności od wybranego systemu. Z taką też szybkością przekazywane są wszystkie funkcje sterowania, które odbywają się w systemie. Należy jednak pamiętać, że system jednocześnie obsługuje transmisje cyfrowe i analogowe. Radiowa transmisja danych z/do urządzeń ruchomych jest najbardziej odpowiednia dla informacji krótkich. Użytkownicy systemów trankingowych potrzebują zazwyczaj informacji krótkich (ok. 50 bajtów) i przesłanie takiej wiadomości trwa poniżej 1 s. Zmniejsza to prawdopodobieństwo zakłóceń i konieczności powtarzania komunikatu. Tranking transmisji jest znacznie bardziej efektywny niż tranking rozmowy, ze względu na krótki czas trwania zwiększa przepustowość systemu, a tym samym zmniejsza kolejkę wywołań oczekujących na realizację.

Komu się przydaje tranking?

Radiokomunikacyjny system trankingowy jest szczególnie przydatny dla instytucji, które działając na dużych obszarach potrzebują przede wszystkim ruchomej łączności wewnętrznej. Typowym przykładem takiego użytkownika jest policja. Podczas działań policji z reguły dynamicznie tworzone są grupy użytkowników (np. grupa pościgowa, grupa patrolująca itp.), wykorzystywane są też pozostałe możliwości systemu, w tym przekazywanie danych (np. przekazywanie numerów skradzionego samochodu, współrzędne lokalizujące miejsce zdarzenia itp.). System trankingowy jest też dobrym rozwiązaniem dla służb miejskich (np. odśnieżanie, likwidacja przeszkód itp.), technicznych (usuwanie awarii), usługowych (radiotaxi), kurierskich itp.

Czy warto inwestować w system trankingowy?

Odpowiedź na to zasadnicze pytanie zależy od tego, czego oczekujemy od systemu łączności radiowej. Dla użytkowników indywidualnych lub grup zawodowych pracujących w różnych miejscach kraju (np. dziennikarze, pracownicy krajowych firm transportowych) lepsze będą telefony komórkowe.

Natomiast dla utrzymania niezawodnej łączności wewnątrz firmy, której działanie obejmuje duży, ale ciągle ten sam obszar, korzystniejszą propozycją jest radiowa łączność trankingowa. Umożliwia ona także dostęp do szeregu usług i udogodnień, których nie daje telefonia komórkowa. Radiotelefony systemów trankingowych są zdecydowanie tańsze od telefonicznych aparatów komórkowych, szczególnie że nie każdy z nich musi być wyposażony w pełną klawiaturę. Do większości zadań w łączności wewnątrz- zakładowej wystarcza klawiatura skrócona, a przy łączności tylko grupowej można stosować radiotelefony bez klawiatury. Zdecydowanie tańsze są koszty eksloatacji systemu, nawet jeżeli korzysta się z usług operatora zewnętrznego, wszystkie połączenia w ramach systemu lub grupy są bezpłatne.

Łączność w trankingowym systemie radiotelefonicznym nie jest i chyba nie będzie przeżytkiem, stanowi ona najwłaściwsze rozwiązanie dla wymagań niektórych firm.