Czy kontrahent jest płatnikiem podatku VAT? Ile wynosi akcyza np. na papierosy? Czy fundusze strukturalne są właściwie wydatkowane? Na te pytania - zgodnie z wymogami Unii Europejskiej - mają odpowiadać systemy informatyczne, do których stworzenia zobligowano Ministerstwo Finansów.

Załóżmy, że w 2004 r. - gdy staniemy się członkiem Unii Europejskiej - firma "Zielone Jabłuszko" z Grójca podpisze kontrakt na sprzedaż mydła do Hiszpanii. Reguły Wspólnego Rynku nakazują nabywcy sprawdzić, czy grójecki kontrahent jest płatnikiem podatku VAT. W UE działa system VIES (VAT Information Exchange System), który umożliwia w ciągu 10 s sprawdzenie tych informacji. System ten obsługuje 5 mln zapytań miesięcznie. Za jego pomocą dokonywane są również rozliczenia w wewnątrzwspólnotowym handlu towarami i usługami objętymi podatkiem VAT.

Podatnik pod lupą

"W Polsce system VIES będzie korzystać z informacji zgromadzonych w Centralnym Rejestrze Krajowej Ewidencji Podatników, którego budowę traktujemy priorytetowo" - mówi Józef Adamus, dyrektor Departamentu ds. Informatyzacji Resortu w Ministerstwie Finansów. "Od następnego roku rejestracja podmiotu gospodarczego i nadanie mu Numeru Identyfikacji Podatkowej zostanie dokonana w CRKEP. Odtąd bazy lokalne urzędów skarbowych będą weryfikować i pobierać dane o podatnikach z centralnej bazy. Jej częścią stanie się rejestr płatników VAT" - dodaje.

Aby wszyscy użytkownicy systemu VIES mogli korzystać z informacji zgromadzonych w polskim rejestrze, UE sfinansuje dzierżawę światłowodu, którym mają być przesyłane dane do Centralnego Biura Łącznikowego (CLO). W ocenie Józefa Adamusa, najwięcej zapytań należy się spodziewać w pierwszych miesiącach polskiego członkostwa w UE, kiedy unijne przedsiębiorstwa i instytucje będą ustalać status swoich polskich partnerów. Z czasem przewagę będą stanowiły informacje statystyczne, przesyłane kwartalnie, dotyczące ilości sprzedanych i kupionych towarów i usług.

Przygotowanie systemu utrudniają nie rozstrzygnięte na gruncie polskiego prawa podatkowego kwestie, od jakiej wysokości mają być odnotowywane w systemie transakcje, czy podatnicy składają informacje o nich w dowolnym urzędzie czy w kilku specjalnie wybranych, a także czy ten podatek będzie rozliczany w euro czy złotych? Nie zanosi się, żeby przed październikiem 2002 r. przyjęto stosowne rozwiązania. Wdrożeniem systemu VIES musiały więc się zająć zespoły informatyków Izb Skarbowych z Bydgoszczy i Szczecina, odłożywszy na dalszy plan kwestię implementacji dokumentu elektronicznego. Zdaniem Józefa Adamusa, inaczej zabrakłoby czasu na przygotowanie przetargu, jeśli w maju 2003 r. ma się rozpocząć proces uzyskiwania unijnej akredytacji.

Prace nad drugim - ważnym z punktu widzenia UE - systemem podatkowym EMCS, przeznaczonym do kontroli obrotu towarów akcyzowych (poprawiona baza systemu SEED), jeszcze się nie rozpoczęły. Powód? Przedstawiciele Unii nie są jeszcze przygotowani. Nie ma np. ujednoliconego oprogramowania, prawdopodobnie powstanie ono dopiero w latach 2005-2007.

Miliardy do kontroli

W chwili wejścia Polski do UE otrzymamy od 13,6 do 14,1 mld euro pomocy strukturalnej, przeznaczonej na rozwój regionów, budowę nowych przejść granicznych, mostów i dróg biegnących przez granice, linii kolejowych i autostrad. Do kontroli przestrzegania zasad wykorzystania unijnej pomocy musi powstać system informatyczny.

Trwa opracowanie specyfikacji istotnych warunków zamówienia. Ministerstwo Finansów zakłada, że system ten będzie korzystał z bazy danych Oracle8i (30 tys. licencji Oracle w Ministerstwie Finansów mówi samo za siebie) oraz systemu operacyjnego Solaris lub UnixWare. Przedsięwzięcie zostanie sfinansowane ze środków Funduszu PHARE.