Termin Digital Rights Management robi wielką karierę w środowiskach twórców, producentów i informatyków. Stosowanie technologii składających się na DRM ma zapewnić poszanowanie praw autorskich, a jednocześnie umożliwiać funkcjonowanie nowych form dystrybucji dóbr niematerialnych. Nie wszyscy podzielają jednak tę wiarę i optymizm, wskazując, iż stosowanie nowych technologii zabezpieczających utwory może w istocie stanowić barierę w dostępie społeczeństwa do informacji.

Digital Rights Management - technologia w służbie prawa autorskiego

Technologia powinna rozwiązać problemy, które ze sobą przynosi - teza ta pojawiła się wśród prawników zajmujących się zagadnieniami własności intelektualnej już w 1996 r.

W technice upatrywano środka uzupełniającego niedoskonałe regulacje prawne. Miała być to swego rodzaju samopomoc autorów, decydujących się na udostępnianie swoich prac w Internecie. Najbardziej prymitywne zabezpieczenia, ograniczające się jedynie do haseł dostępu, dość szybko odeszły w zapomnienie. Realia rozwoju informatycznego wymagają bowiem stosowania coraz bardziej wyszukanych rozwiązań. Obecnie wiele technologii pozwalających na bezpieczną dystrybucję informacji w formie cyfrowej bywa określanych mianem systemów DRM (Digital Rights Management). Nie ograniczają się one bynajmniej tylko do kontroli kopiowania utworów, w ich skład coraz częściej wchodzą techniki szyfrowania danych czy też elektroniczne znaki wodne.

W funkcjonowaniu systemów DRM coraz większe znaczenie odgrywają jednocześnie tzw. metadane - pozwalające na identyfikację zawartości cyfrowych danych, a czasem nawet użytkownika korzystającego z nich. Użyteczne pozostaje przy tym stosowanie tzw. języków definiowania uprawnień, takich jak XrML. Pozwalają one na przekształcenie postanowień licencyjnych w postać zapisu odczytywanego przez komputer.

Elastyczność XrML umożliwia przy tym duży wybór definiowanych dozwolonych czynności w stosunku do utworu, uzależnionych od spełnienia konkretnych warunków. Inny ze składników DRM - elektroniczne znaki wodne (watermarking) pozwalają na identyfikację utworu, w przypadku gdy jego nielegalne kopie pojawią się w Internecie. W połączeniu z innymi komponentami DRM mogą ułatwić dotarcie do użytkownika naruszającego w ten sposób postanowienia licencji. Zwalczanie piractwa to nie jedyny powód popularności DRM. Zarządzanie prawami cyfrowymi to istna rewolucja w dystrybucji treści w formie zapisu zero-jedynkowego. Bez systemów DRM trudno wyobrazić sobie funkcjonowanie większości usług na żądanie, sklepów takich jak iTunes czy rodzimy iPlay.

Zabezpieczenia technologiczne to także sposób na maksymalne wykorzystanie raz udostępnionego utworu. Przykład: użytkownik kupuje elektroniczną książkę w formacie .pdf, która została objęta ograniczeniami w postaci zakazu kopiowania jej treści oraz drukowania. Usunięcie wspomnianych restrykcji zostaje uzależnione od uiszczenia niewielkiej, dodatkowej opłaty. Kolejne zastosowania DRM to możliwość wskazania "terminu ważności" utworu, po którym nie będzie mógł być on odtwarzany. Powszechną praktyką pozostaje jednocześnie wskazanie limitu odtworzeń pliku, po przekroczeniu którego dostęp zostanie zablokowany.

Nienaruszalność technologii zagwarantowana ustawowo

Zasadniczym problemem związanym z praktycznym stosowaniem zabezpieczeń technicznych utworów jest ich podatność na wszelkiego rodzaju ataki hakerskie. Świadczy o tym chociażby słynna już sprawa udostępnienia w Internecie kodu DeCSS, pozwalającego na obchodzenie zabezpieczeń płyt DVD. Każde udane przełamanie zabezpieczeń przekreśla ich znaczenie w projektach komercyjnych.

Naturalną konsekwencją tego typu zagrożeń była chęć zagwarantowania nienaruszalności systemów DRM odpowiedniej ochrony. Z pomocą miały przyjść odpowiednie regulacje prawne. Pierwsze przepisy odnoszące się do ochrony zabezpieczeń technicznych utworów pojawiły się w 1996 r. w tekście traktatu WIPO o prawie autorskim. Wymagały one od poszczególnych państw wprowadzenia regulacji zakazujących obchodzenia efektywnych zabezpieczeń utworów. Wspomniane regulacje doczekały się wprowadzenia do prawa amerykańskiego w 1998 r., wchodząc w skład ustawy Digital Millennium Copyright Act. Zostały one również rozwinięte w wielu dyrektywach unijnych, jednakże najistotniejsze w tej kwestii pozostają postanowienia dyrektywy 2001/29/WE o harmonizacji określonych aspektów prawa autorskiego i praw pokrewnych w społeczeństwie informacyjnym.