Rozwój technologiczny zmienia modele biznesowe. O przewadze konkurencyjnej decydują dane i sposób, w jaki są one przetwarzane, analizowane, wykorzystywane. Świat oparty na danych to nie tylko możliwość tworzenia nowych strumieni przychodów dla firm, ale też budowanie przewagi ekonomicznej państw, podwyższanie ich obronności, niezależności. Kraje zaczynają prowadzić politykę gospodarczą opartą na Data Economy.

Rywalizacja gospodarcza przenosi się na poziom cyfrowy. Jest utrudniona, ponieważ świat ten został zdominowany przez kilka organizacji o zasięgu globalnym. To przede wszystkim tzw. GAFA, czyli czwórka gigantów technologicznych ze Stanów Zjednoczonych. Google (grupa Alphabet), Apple, Facebook i Amazon zmonopolizowały poszczególne gałęzie cyfrowe.

Jak podają autorzy badania „Podatek cyfrowy od gigantów” (Fundacja Instrat), powołując się na dane z portalu Statista, Facebook i Google kontrolują obecnie ok. 84% światowych wydatków reklamy w sieci, a Amazon ponad 15% światowego e-handlu, zaś w swoim kraju macierzystym połowę zakupów online. Cyfrowi giganci są obecni na całym świecie, docierając do miliardów ludzi. Facebook ma 2,6 mld użytkowników, YouTube (grupa Alphabet) – 2 mld, WhatsApp (należący do Facebooka) – 1,6 mld, Messenger (Facebook) – 1,3 mld, Instagram (Facebook) – 1 mld.

Luka podatkowa

Na forum OECD w 2013 r. rozpoczęły się rozmowy o rozwiązaniach eliminujących unikanie opodatkowania. „Zaczęto mówić wprost, że kilka największych firm z Doliny Krzemowej, takich jak: GAFA, Uber, Netflix oraz Microsoft generuje potężną lukę podatkową. W skali świata może to być ponad100 mld dol.” – stwierdza Jan Zygmuntowski, prezes Instratu. „Ta luka zaczęła być widoczna także w Polsce. Wymienione firmy praktycznie zmonopolizowały lokalny rynek. Na przykład nasz rynek reklamy cyfrowej w ponad 50% należy do Facebooka i Google”.

Szacunkowa wartość rynku reklamy cyfrowej w Polsce w 2018 r. wyniosła ok. 4,5 mld zł. Natomiast deklarowane przychody wymienianych hegemonów reklamowych to 434 mln zł.

„Nasze badanie pokazało, że deklarowane przychody są pięciokrotnie mniejsze niż realnie wypracowane w polskiej gospodarce” – dodaje prezes Instratu. „Branko Milanovic, ekspert od nierówności podatkowej wskazuje w najnowszym badaniu, że luka CIT w Polsce jest na poziomie 8–10%. To kilka miliardów złotych, które znikają, a to już poważna sprawa. Osłabia to gospodarkę, ale i zaburza konkurencję względem uczciwych firm”.

Opodatkować gigantów

Prace nad wspólnym frontem podatkowym w odniesieniu do biznesów cyfrowych trwają na forum OECD oraz w Komisji Europejskiej. Obecnie wygląda na to, że Komisja Europejska czeka na rekomendacje OECD, by dalej zająć się kwestią podatku cyfrowego. Co może zaproponować OECD?

W 2019 r. na forum wypracowano koncepcję unified approach, czyli jednolite podejście do kwestii podatków, które ma składać się z dwóch filarów. Jeden z nich jest torpedowany przez Stany Zjednoczone, ponieważ mówi o minimalnym podatku dochodowym dla całego OECD albo i całego świata. Drugi – o alokacji zysków w zależności, gdzie zostały wypracowane. To konstrukcja wyliczeniowa, składająca się z kilku kwot.

Istotną rolę odgrywa tu proporcja zysku rutynowego i pozostałego. Rutynowy zysk jest ponoszony w głównym kraju organizacji cyfrowej, tam gdzie znajduje się dział R&D, siedziba i powstają największe koszty. Pozostały zysk, tzw. rezydualny, dzielony jest proporcjonalnie do przychodów z danego kraju i od niego odprowadzany jest podatek. Stany Zjednoczone ostro walczą, by zysk rutynowy był jak największą częścią tego tortu. Zaciekły spór toczy się właśnie o procenty.

Do końca 2020 r. ma powstać dokument dotyczący tego właśnie filaru reformy międzynarodowego systemu podatkowego. „W ramach tego filaru miały zostać poruszone kwestie nowego podejścia do ekonomii cyfrowej i tego, jak państwa mogą sięgać po dochód uzyskiwany na ich obywatelach” – tłumaczy Łukasz Karpiesiuk, partner w kancelarii SSW Pragmatic Solutions, specjalizujący się w prawie podatkowym. Jak podkreśla, to wieloetapowy proces. Patrząc z perspektywy, poprzednie plany działań OECD też wydawały się na początku nierealne do wprowadzenia. Dziś wszystkie cywilizowane kraje zaimplementowały zasady, które faktycznie regulują unikanie opodatkowania...

***

Pełną wersję artykułu przeczytasz w najnowszym raporcie Computerworld TOP200. Polski rynek teleinformatyczny 2019.