Celny strzał w plecy
-
- Sławomir Kosieliński,
- 12.05.2003
Od strony informatycznej wdrożenie systemu Zefir zakończyło się w lutym 2003 r. Działa we wszystkich izbach celnych. Aby jednak wymieniać informacje z Brukselą, musi korzystać z tzw. bramki CCN/CSI, unijnego łącza telekomunikacyjnego. Trwa jego uruchamianie w Ministerstwie Finansów. Opóźnienie w jego instalacji powstało po stronie Unii Europejskiej, która finansuje budowę łącza.
Celina
Dzięki systemowi wspomagania odpraw celnych przedsiębiorca może elektronicznie zgłaszać towar do odprawy celnej. Zgodnie z nowelizacją kodeksu celnego nie będzie wymagane przedłożenie faktury i fizyczne pokazanie celnikowi towaru, co radykalnie przyspieszy czas dostarczania np. przesyłek kurierskich.
Zakończył się pilotażowy etap wdrożenia systemu Celina w dwóch izbach celnych: w Krakowie i Wrocławiu (szczególnie ważne było przejście drogowe w Jędrzychowicach) oraz w pięciu innych lokalizacjach - Pyrzowice, Warszawa, Korczowa, Żarska Wieś i Chyżne.
W czerwcu ma nastąpić zakończenie drugiego etapu, czyli wdrożenie Celiny w minimum 65 jednostkach administracji celnej (na całej granicy wschodniej), a maksimum w 94 jednostkach (cała Polska). Projekt ten jest jednak uzależniony od dostaw sprzętu.
Trzeciego etapu wdrożenia Celiny jeszcze nie sprecyzowano. Formalnie miałyby to być wszystkie pozostałe urzędy i placówki, których łącznie jest 300. Nieznana jest jednak struktura organizacyjna służby celnej wewnątrz kraju, gdzie - po wejściu do Unii Europejskiej - pozostaną posterunki i składy celne itp. Ta ma być znana dopiero w październiku br. Wstępnie jego zakończenie ustalono na 31 grudnia 2004 r.
Drugi etap projektu Celina prawdopodobnie nie zostanie zakończony w terminie, co wywoła ostrą reakcję ze strony Dyrekcji Generalnej TAXUD. Nawet jeśli opóźnienie byłoby kilkunastodniowe, nie uchroniłoby to Polski od unijnej czerwonej kartki, czyli utrzymania granicy celnej na zachodzie i południu kraju. Chyba że rząd polski ma gotowy plan awaryjny, który pozwoli wywiązać się z zobowiązań.
NCTS
System obsługi wspólnej procedury tranzytowej dla krajów Unii Europejskiej i Światowej Organizacji Celnej WCO (World Customs Organization) przekazuje informacje o tranzycie towaru. Są one od początku, tj. od momentu złożenia zgłoszenia celnego, do końca, tj. do zamknięcia operacji tranzytowej, przetwarzane i monitorowane przez system NCTS. Informacje o danych wprowadzonych do systemu można uzyskać na każdym etapie realizacji operacji, poprzez numer ewidencyjny operacji tranzytowej MRN.
Idea systemu NCTS polega na bieżącej wymianie informacji o operacji tranzytowej za pomocą elektronicznych komunikatów. System NCTS ma wyeliminować dotychczasowy, długotrwały sposób przekazywania informacji w formie dokumentów papierowych. Komunikaty będą wymieniane między sobą przez urzędy celne w obszarze międzynarodowym, co umożliwi szybki dostęp do informacji o operacji tranzytowej w każdym miejscu jej realizacji. Na terenie kraju informacje o operacjach będą dostępne dla wszystkich urzędów celnych. Wymiana komunikatów ma następować również między urzędami celnymi a podmiotami realizującymi operacje tranzytowe w systemie NCTS.
Początkowo Polska była zobligowana do uruchomienia tego systemu do 30 czerwca 2003 r. Jednakże Bruksela zdecydowała się "odpuścić" krajom kandydackim ten termin i przyjęła do wiadomości nowy - styczeń 2004 r. Zobowiązała jednocześnie dotychczasowe kraje członkowskie do obligatoryjnego uruchomienia NCTS od 1 lipca 2003 r. Wiadomo że terminu tego nie dotrzymają Grecja, Luksemburg i Austria. Tej ostatniej NCTS po prostu się nie opłaca. Po 1 maja 2004 r. zostanie jej tylko jedna granica zewnętrzna UE ze Szwajcarią. Zdaniem Austriaków szkoda teraz wydawać pieniądze na zakup sprzętu i szkolenie ludzi, jeśli za rok NCTS nie będzie potrzebny.
Od strony informatycznej prace nad NCTS prowadzi firma Główka, jako podwykonawca gliwickiej firmy Wasko. Od strony organizacyjnej działa już w Łodzi Krajowe Centrum NCTS, do którego będą wpływały meldunki z posterunków celnych. Te zaś następnie będą przesyłane dzięki bramce CCN/CSI do innych unijnych urzędów celnych.
Rząd, ogłaszając wolę oddania NCTS na koniec czerwca 2003 r., dowiódł, że stracił kontrolę na swoimi poczynaniami.
W miarę sensowna strategia budowy systemów informatycznych w administracji celnej datuje się od czasów Zbigniewa Bujaka, prezesa Głównego Urzędu Ceł w latach 1999-2001. Wtedy powstała po raz pierwszy, przybierając formę jednolitego dokumentu, poddanego dyskusji środowiskowej.
W niej ostatecznie pogrzebano koncepcję Ogólnopolskiego Systemu Informatycznego Administracji Celnej (OSIAC). W latach 90. ubiegłego wieku była to idee fixe kolejnych prezesów GUC. Jak wiadomo program ten zakończył się ostatecznie spektakularną porażką. Computer Gesellschaft Konstanz (100% udziałów miał w nim wówczas Siemens Nixdorf) przez trzy lata, od 1994 r. próbował tworzyć w Niemczech oprogramowanie, które następnie sprawdzano w Polsce, co znacznie wydłużało wprowadzanie zmian. W rezultacie, gdy systemu dla administracji celnej OSIAC nie zainstalowano w kolejnym terminie, GUC nie zapłacił CGK za wykonane oprogramowanie i zrezygnował z usług niemieckiej firmy. Projekt ten szacowano na ok. 300 mln zł. Tymczasem w 1995 r.
Juergen Micelli, dyrektor ds. eksportu CGK, twierdził, że "nasz system jest w zasadzie gotów do wdrażania; musimy jedynie wprowadzić w nim zmiany związane z różnicami w niemieckim i polskim systemie przepisów celnych".
Z perspektywy tych kilku lat poraża bezmyślność kierownictwa GUC, które ogłosiło przetarg na kompleksową informatyzację, nie wysilając się ani na analizę obiegu informacji w swojej instytucji, ani na określenie procesów biznesowych.
W nowej strategii położono nacisk na wyposażenie 17 urzędów celnych (obecnie zwanych izbami celnymi) w narzędzia zbierania, przetwarzania i analizy informacji. Jednocześnie określono procesy biznesowe, które należy zinformatyzować. Im podporządkowano realizację strategii i tworzenie poszczególnych aplikacji. I tak wspomniany system Celina obejmuje przyjmowanie zgłoszeń celnych drogą elektroniczną, przetwarzanie zgłoszeń celnych i wspomaganie kontroli celnej, Zefir - rozliczanie należności celnych i podatkowych. System NCTS - kontrolę procedur tranzytowych i dostęp do systemów operacyjnych Unii Europejskiej i Światowej Organizacji Celnej WCO. Wymianę informacji i danych pomiędzy jednostkami organizacyjnymi administracji celnej, zwłaszcza o odprawach, osobach i środkach transportowych, które są podstawą analizy zagrożeń kontroli celnej, przejmie natomiast system danych referencyjnych i hurtowni danych Celesta. Dzisiaj ten projekt nie jest priorytetowy.
