Kosmologowie, czyli fizycy zajmujący się ewolucją kosmiczną, z niedowierzaniem kręcą głowami, gdy rejestrują nieprawdopodobną, nie mającą właściwie szans, zbieżność kosmicznych okoliczności, bez której nie zaistniałaby w kosmosie inteligencja. Jedną z nich omawia słynny Stephen Hawking w Krótkiej historii czasu. Wywodzi tam, że byśmy nie zaistnieli, gdyby przestrzeń miała cztery wymiary, ale także i wtedy, gdyby miała dwa; teoretycznie, może ich mieć dowolnie wiele, jest więc powód do zdziwienia, że ma ich właśnie tyle, ile trzeba do zaistnienia istot rozumnych.

Tego rodzaju warunki do powstania inteligentnego życia poznawano w wyniku konstruowania i testowania różnych scenariuszy kosmicznej ewolucji. Taki scenariusz jest zrazu konstrukcją matematyczną, opartą na ogólnej teorii względności i mechanice kwantowej, tworzoną w momencie, gdy aktualna wiedza doświadczalna ją dopuszcza, ale nie potwierdza definitywnie ani nie obala. Daje on jednak wskazówki, jakie obserwacje, dotąd nie poczynione, spowodowałyby jego potwierdzenie lub obalenie.

Wokół takich scenariuszy narasta wiele pomiarów dostarczanych przez satelity, sondy kosmiczne, radioteleskopy itd., wszystko to przetrawiane w przepastnych wnętrzach superkomputerów. W pewnym momencie masa danych przekracza pewien próg krytyczny i wtedy staje się o jakimś scenariuszu wiadome, że jest on nie do utrzymania. Z tego gigantycznego tygla badań, gdzie wyrafinowanie matematyczne ściga się z precyzją instrumentów i pomiarów, stopniowo wyłonił się i utrwalił scenariusz, który z jednej strony konstatuje prawie niemożność (szacując a priori) powstania w kosmosie inteligencji, z drugiej, stwierdza zaistnienie takich praw przyrody i takich warunków wyjściowych w momencie powstania świata, które ten stan nieprawdopodobny uczyniły rzeczywistym.

Niezależnie jaką się przyjmie filozoficzną interpretację takiego obrotu spraw kosmicznych, historia wszechświata okazuje się historią jego postępującej intelektualizacji. W tej perspektywie nasza obecna era intelektu jawi się zakorzeniona w kosmicznej glebie. Pozwala to patrzeć z dozą nadziei na przyszłe tory ziemskiej historii.