Przestępczość komputerowa w świetle obowiązujących przepisów karnych.

Skala wykorzystania sprzętu komputerowego rośnie w niemal wszystkich dziedzinach gospodarki. Ocenia się, że już obecnie 90% obrotu bankowego przypada na obrót pieniądzem elektronicznym, a tylko w 10% transakcji mamy do czynienia z fizycznym przepływem gotówki. Powstaje sieć sklepów "internetowych". Coraz więcej instytucji usprawnia swoją działalność poprzez informatyzację i automatyzację. Niestety w równie naturalny sposób komputer stał się pomocą w działalności sprzecznej z prawem.

Podstawowym niebezpieczeństwem w pracy systemu komputerowego jest ujawnienie przechowywanej i przetwarzanej informacji. Może być ono połączone z utratą lub zniekształceniem informacji. Innym zagrożeniem jest wymuszenie przerwy w pracy systemu, np. poprzez uszkodzenie programu, systemu operacyjnego lub sprzętu komputerowego.

Przyczyny tych zjawisk obejmują zarówno zdarzenia losowe (np. awarie systemu zasilania, klimatyzacji, instalacji wodociągowej, katastrofy budowlane), awarie techniczne sprzętu komputerowego, jak i ludzkie działania umyślne: przestępstwa. Są one tylko częścią potencjalnych zagrożeń. Jednak jako działania rozmyślne, są z reguły najbardziej dotkliwe.

Wiele osób uważa, że w świetle aktualnych przepisów prawnych obowiązujących w Polsce nie można ścigać sprawców przestępstw komputerowych. Sugerują, że w tym celu należy stworzyć nowe regulacje prawne. Program komputerowy i wprowadzone do systemu informatycznego dane traktowane są przez wielu jako niematerialne bajty, podlegające wyłącznie prawu autorskiemu (chroniącego tylko prawa intelektualne). Ludzie mają problem ze zrozumieniem, że sam sprzęt komputerowy jest tylko i wyłącznie zestawem części elektronicznych. A przecież to od programu zależy, czy sprzęt może wykonać określone działanie.

Skok na bity

Przestępstwem jest objęte wolą uzewnętrznione zachowanie się człowieka (ewentualnie jego skutki - co najmniej przewidywalne), społecznie niebezpieczne, bezprawne i karalne, nie usprawiedliwione żadną okolicznością wyłączającą winę. Przepisy obowiązującego obecnie polskiego kodeksu karnego powstały, gdy zagadnienia przestępczości związanej z systemami komputerowymi nie wymagały wyczerpującej regulacji. Dlatego system komputerowy nie jest wymieniony jako przedmiot ochrony prawnej (dobro prawne). Brak szczegółowej dyspozycji nie wyłącza jednak - jak sądzi wiele osób - odpowiedzialności karnej, mimo obowiązywania zasady nullum crimen sine lege poenali anteriori (nie ma przestępstwa bez wcześniejszych przepisów karnych), wyraźnie zabraniającej stosowania analogii w wypadkach tzw. luk prawnych.

Działania skierowane przeciwko systemowi komputerowemu mogą być bowiem ścigane, jeśli wyliczone są w ramach innych przestępstw. Kodeks karny jest na tyle elastyczny, że pozwala na ściganie niemal wszystkich czynów patologicznych, umownie nazywanych przestępstwami komputerowymi. Nie obejmuje jedynie tzw. nieuprawnionego wejścia do systemu komputerowego, które nie spowoduje żadnych skutków. Jeżeli zaś w przypadku ujawnienia włamania administrator jest zmuszony wyłączyć system i dokonać kontroli, można je wtedy rozpatrywać w kategoriach uszkodzenia mienia.

Przedmiotem czynu przestępnego, związanego z systemem informatycznym, może być przykładowo mienie (oszustwo komputerowe, sabotaż komputerowy), wiadomości stanowiące tajemnicę służbową lub państwową (podsłuch i szpiegostwo komputerowe), osoba lub instytucja będąca przedmiotem zniesławienia (rozpowszechnianie w sieci komputerowej treści obraźliwych lub oszczerczych), dokumenty (fałszerstwo) itp.

Nie ma przy tym znaczenia, jakim środkiem przestępstwo popełniono (czym posłużył się sprawca). W polskim kodeksie karnym środki występują bardzo rzadko jako ustawowe znamiona przestępstwa (np. w art. 159, 210 par. 2 - broń palna lub inne niebezpieczne narzędzie). Spowodowanie śmierci człowieka czy zagarnięcie mienia jest ścigane bez względu na to, jakim narzędziem zostało popełnione. Może to być także sprzęt komputerowy.

Znamieniem ustawowym jest natomiast skutek przestępny, przede wszystkim wtedy, gdy zawarty jest w sposobie popełnienia przestępstwa (np. uszkodzenie mienia, ujawnienie tajemnicy). Dlatego w polskim kodeksie karnym trudno doszukiwać się przeszkód prawnych, dla ścigania czynów patologicznych, popełnionych za pomocą systemu komputerowego.